رادیۆی دەنگ

 

له‌ سنورى گه‌رمیان 38 پرۆژه‌ى خزمه‌تگوزاریی له‌ گه‌رمیان به‌ كارگه‌ریی قه‌یرانى دارایی و كێشه‌ى ته‌كنیكی و یایاسیه‌وه‌ كاره‌كانیان راگیراوه‌، به‌شێك له‌و پرۆژانه‌شى پێشتر كێشه‌یان هه‌بوه‌ چاره‌سه‌ر كراون، به‌ڵام جێبه‌جێكردنیان قورسه‌.

 

یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان سه‌ر به‌ رادیۆی ده‌نگ، له‌چوارچێوه‌ى پرۆژه‌یه‌كى رادیۆكه‌دا به‌ پاڵپشتی سندوقی نیشتمانى بۆ دیموكراسی NED، به‌دواداچونى بۆ بەرەوپێشچونی کێشەکانی  پرۆژە خزمەتگوزارییە ڕاگیراوەکان لە ئیدارەی گەرمیان كرد. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش کۆبونەوەیەکی لەگەڵ: رامیار عه‌بدولڕەحمان- جێگری سەرپەرشتیاری ئیدارەی گەرمیان بۆ کاروباری هونەریی و عومەر وه‌لی- بەرپرسی بەشی پلان دانان و پرۆژەکان لە ئیدارەی گەرمیان، ئەنجامدا.

 

كۆبونه‌وه‌كه‌ به‌مه‌به‌ستى به‌دواداچون بو بۆ ناوه‌ڕۆكى راپۆرتێكى پێشوی یەکەكه‌ كه‌ له‌باره‌ى پرۆژه‌ خومه‌تگوزارییه‌ راگیراوه‌كانى گه‌رمیانه‌وه‌ ئه‌نجامى دابو.

 

له‌م راپۆرته‌دا به‌ وردیی له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ و به‌ره‌وپێشه‌وه‌چونه‌كانى ده‌وه‌ستین.

 

پڕۆسەی گواستنەوەی پترۆدۆلار بەکوێ گەیشت؟

 

گەورەترین گرفت لەبەردەم پرۆژەکانی گەرمیان، یەکلانەبونەوەی چارەنوسی پرۆژەکانی پترۆدۆلار بو بۆ سەر بودجەی وەزارەتەکان، بەپێی وتەی بەرپرسان ئەم قۆناغە بڕاوە، بەڵام پارە نییە.

 

رامیار عبدولڕەحمان، جێگری سەرپەرشتیاری ئیدارەی گەرمیان بۆ کاروباری هونەریی،  دەڵێت: زۆربەی پرۆژەکانی پترۆدۆلار دراونەتە لایەنە پەیوەندیدارەکان و هەر یەکەو بەپێی پسپۆڕی و سێکتەری خۆی دراوەتەوە بە وەزارەتەکان و کۆدیان بۆ کراوە. پێشتر مانگانە پلانمان دادەنا و بە بڕی (یەک ملیار) بەپێی رێژەی ئەنجامدانی کار پارە بۆ بەڵێندەر خەرج دەکرا، بەڵام ئێستا ئەو پلانەش وەستاوە، هەم بەهۆی کۆتایی ساڵ و هەم بەهۆی قەیرانی موچەوە کە ئەولەویەت بۆ موچەیە نەک پرۆژە.

 

دەشڵێت: بەحکومی ئەوەی ئێستە بەرەو ساڵی تازە دەچین، هەموی وەستاوە و وەزارەتی دارایی رایگرتوە.

 

کێشەی ونبونی دۆسیە و ئەوەلیاتەکان

 

سەبارەت بە گلەیی به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى تەندروستی گەرمیان لە نەبونی دۆسیەی پرۆژەکان، بەرپرسی بەشی پرۆژەکانى ئیداره‌ى گره‌یمان دەڵێت: دەبێت فەرمانگەکە خۆیان بچن دۆسیەکان وەربگرنەوە.

 

عومەر وەلی، بەرپرسی بەشی پلاندانان و پرۆژەکان لە ئیدارەی گەرمیان وتی: "ئێمە وەک ئیدارەی گەرمیان پەیوەندیمان بە ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی داراییەوە کرد بۆ وەرگرتنەوەی دۆسیەکان، بەڵام بەهۆی ئەوەی پڕۆژەکان گواستراونەتەوە سەر سێکتەری وەزارەتەکان، پێیان راگەیاندین کە ناتوانن دۆسیەکان رادەستی ئێمە بکەنەوە".

 

رونیشیکردەوە: ئەنجومەنی وەزیران گشتاندنی کردوە و داوای لە وەزارەتەکان کردوە کە هەرکەسێک پڕۆژەی پترۆدۆلاری هەیە، دەبێت نوێنەر بنێرێت بۆ وەرگرتنەوەی دۆسیەکان لە ئەنجومەنی وەزیران، بۆیە "دەبێت بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی گەرمیان خۆی خەمی پڕۆژەکانی بخوات و نوێنەر بنێرێت بۆ وەرگرتنەوەی دۆسیەکان".

 

جیاوازی نرخی دۆلار؛ چارەسەرکراوە یان هێشتا بەربەستە؟

 

سەبارەت بەوەی بەڵێندەران ئامادە نین کار بکەن چونکە گرێبەستەکانیان بە نرخی کۆنى دینار به‌رامبه‌ر به‌ دۆلار (1200 دینار) بوە و ئێستا دۆلار لە بازاڕدا بەرزبوەتەوە، بەرپرسەکەی ئیدارەی گەرمیان ڕایدەگەیەنێت کە ئەنجومەنی وەزیران بڕیاری داوە شایستەکان بە "نرخی رۆژ" بۆ بەڵێندەران هەژمار بکات.

 

عومەروەلی، وتی: "خۆشبەختانە ئەنجومەنی وەزیران گوێی لە داواکاری بەڵێندەران گرت و بڕیاریدا دۆلارەکەیان بە ‌نرخی رۆژ‌ بۆ بگۆڕنەوە بە 1300 دۆلارەکەیان بۆ بگۆڕنەوە، ئەمەش وادەکات چیتر بەڵێندەران زەرەرمەند نەبن.

 

وتیشی: راستە تا ئێستا بڕیارەکە بە تەواوی جێبەجێ نەکراوە، بەڵام بڕیارەکە دەرچوە و بەڵێندەران خەریکی مامەڵەی وەرگرتنی سولفەن بەپێی بڕیارە نوێیەکە، بۆیە وەک کێشە نەماوە.

 

سەبارەت بەوەی ئایا بەهۆی گۆڕانی نرخەکەوە دەستکاری بڕی بودجەی پرۆژەکان دەکرێت، ناوبراو وتى: "نەخێر، بودجەی پرۆژە لە پلاندا جێگیرە و دەستکاری ناکرێت مەگەر گۆڕانکاری لە بڕگەکانی خودی پرۆژەکەدا بکرێت (زیاد و کەم بکرێت)، بەڵام بۆ پارەدانەکە بەپێی نرخی بازاڕی ئەو رۆژە دۆلارەکە دەگۆڕنەوە بۆ دینار تاوەکو مافی بەڵێندەر نەفەوتێت".

 

مامەڵە لەگەڵ بەڵێندەرە پاشەکشه‌کارەکان و پرۆژە راگیراوەکان

 

سەبارەت بەو پرۆژانەی بەڵێندەر وازی لێهێناوە، ئیدارەی گەرمیان رونیکردەوە کە حکومەت ناچاردەبێت خۆی تەواویان بکات یان رێکاری توند بگرێتەبەر.

عومەر وەلی، بەرپرسی بەشی پلان دانان و پرۆژەکان رونیکردەوە: بینای کشتوکاڵی خانەقین لە بەڵێندەر وەرگیرایەوە (سحب عمل) و حکومەت خۆی تەواوی کرد و ئێستا دەوامی تێدا دەکرێت.

 

سەبارەت بە هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستەکان وتی: وەزارەتی پلاندانان بژاردەی داناوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی گرێبەستی ئەو پرۆژانەی گرنگ نین، بەڵام هیچ بەرپرسێک نییە پرۆژەیەک کاری تێدا کرابێت و هەڵیبوەشێنێتەوە، چونکە پارەی گشتییە و بەفیڕۆ دەچێت. بۆ نمونە نه‌خۆشخانه‌ 100 قەرەوێڵەییەکە هەیکەلەکەی تەواو بوە و ناکرێت بەجێبهێڵرێت.

 

سەبارەت بە سزاکانیش وتی: ئەگەر بەڵێندەر بەبێ رێکكەوتن بکشێتەوە، بۆ ماوەی ساڵێک بۆ دوساڵ دەخرێتە لیستی ڕەشەوە دەبێتە و پرۆژەکەش لەسەر تێچوی ئەو تەواو دەکرێت.

 

تێکچونی پرۆژەکان بەهۆی مانەوە و پێویستی نۆژەنکردنەوە

 

بەهۆی ئەوەی ساڵانێکی زۆرە بەشێک لە پرۆژەکان وەستاون، ئێستا پێش تەواوکردن پێویستیان بە نۆژەنکردنەوە هەیە.

 

عومەر وەلی باسی لەوەکرد: پرۆژە هەیە وەک نه‌خۆشخانه‌ 100 قەرەوێڵەییەکە بە بودجەی پەرەپێدان تەواو نابێت. نمونەی قوتابخانەیەکی 12 پۆلی لە سەرقەڵا هەیە خراوەتەوە سەر بودجەی وەبەرهێنانی پەروەردە و نۆژەنکردنەوەکەی لە ئەستۆی بەڵێندەرە.

 

وتیشی: بینای وەرزش و لاوان دو جار تەندەری بۆ کراوە و کەس وەری نەگرتوە، ئێستا کردومانە بە "جێبەجێکردنی ڕاستەوخۆ" کە خۆمان بیکەین، بەڵام پارە نییە.

 

سەبارەت بە بەنداوی خۆرنەوەزانیش وتی: 95%ـی تەواو بوە، بەڵام بەهۆی نەبونی نەختینەوە بەڵێندەر متمانەی نییە و کار ناکات، ئەگەر پارە هەبێت کێشەی نییە.

 

دابەشکردنی بودجە لەسەر بنەمای "ئەولەویەت" و "سیادی"

 

لەبارەی شێوازی دابەشکردنی بودجەی 2024، ئیدارەی گەرمیان میکانیزمێکی نوێی گرتوەتەبەر.

 

رامیار عبدولڕەحمان، جێگری سه‌رپه‌رشتیاری ئیداره‌ى گه‌رمیان، دەڵێت: بودجەمان دابەشکردوە بەسەر یەکە ئیدارییەکاندا (بۆ نمونە کەلار 10 ملیار، کفری 4 ملیار) و دەسەڵاتمان داوە بە قایمقامەکان خۆیان ئەولەویەت دیاری بکەن.

 

دەشڵێت: بودجەیەکی سیادییشمان داناوە بۆ ئەو پرۆژانەی گرنگن، بەڵام ژمارەی دانیشتوانی ناوچەکەیان کەمە، وەک رێگەی ساڵح ئاغا لە ناحیەی قۆرەتو، كه‌ به‌هۆی ئه‌وه‌ى پرۆژەکە گرنگە لە رێگەی بودجەی سیادییەوە ئەنجام دەدرێت.

 

ئاماژەی بەشكرد:  بۆ ساڵی 2024 لە بودجەی پەرەپێدانی پارێزگاکان  ئیدارەی گەرمیان 21 ملیار و 620 هەزار دینار بوە.

 

شوێنەوار؛ قوربانی یەکەمی بێ پارەیی

 

سەبارەت بەو رەخنانەی دەگیرێن کە گوایە شوێنەوار لە ئەولەویەتی حکومەتدا نییە و بەرەو لەناوچون دەچن، جێگری سەرپەرشتیاری ئیدارەی گەرمیان بەرپرسیارێتییەکە دەخاتە ئەستۆی یەکە ئیدارییەکان (قایمقامیەتەکان) و رایدەگەیەنێت کە ئەوان دەسەڵاتی تەواویان هەیە داهاتەکان بۆ شوێنەوار تەرخان بکەن.

 

رامیار عەبدولرەحمان، وتی: "ئێمە بودجە دەدەینە قایمقامیەتەکانی کەلار و کفری و پێیان دەڵێین ئەمە پشکی ئێوەیە، ئیتر خۆیان ئازادن لەوەی چۆن مامەڵەی پێوە دەکەن. ئەوان دەتوانن تەنانەت هەموو پارەکەش بۆ شوێنەوار تەرخان بکەن و ئێمە دەستوەردان ناکەین، بەڵکو ئەرکی ئێمە تەنها دابینکردنی پارەکە و پشتیوانی هونەرییە".

 

وتیشی: ئەگەر قایمقامەکان خۆیان گرنگی بە شوێنەوار نەدەن، ئەوە لە دەسەڵاتی ئێمەدا نییە بۆیە دەبێت بەڕێوبەرایەتییەکانی شوێنەواری گه‌رمیان و کفری لەکاتی پەسەندکردنی بودجەدا هەماهەنگییان لەگەڵ یەکە ئیدارییەکانی خۆیان هەبێت و داوا بکەن پشکیان بۆ دیاری بکرێت.

 

لیستی پرۆژە راگیراوەکان

 

لە خوارەوە ئاماژە بە تێکڕای لیستی پرۆژە راگیراوەکانی سنوری ئیدارەی گەرمیان دەدەین: