رادیۆی ده‌نگ
یه‌كه‌ى چاودێری حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان، راپۆرتی ئه‌م مانگه‌ى ته‌رخانكردوه به هه‌ڵسه‌نگاندنى په‌ڕه‌ى دامودەزگا حکومییەکانى گه‌رمیان له تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و راده‌ى پیشه‌ییبونیان.
كلیك لەم فایلەی خواره‌وه بكه بۆ خوێندنه‌وه‌ى راپۆرته‌کە به شێوازى (PDF).
رادیۆی ده‌نگ له‌چوارچێوه‌ى پرۆژه‌یه‌كى دا به پاڵپشتى سندوقی نیشتمانى بۆ دیموكراسی NED، له رێگه‌ى یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیانه‌وه، مانگانه راپۆرتێك له‌سه‌ر كه‌رتێكى په‌یوه‌ست به حكومه‌ت بڵاوده‌كاته‌وه.
ئه‌م مانگه راپۆرته‌كه‌ى ته‌رخانكردوه به هه‌ڵسه‌نگاندنى ئه‌و په‌ڕانه‌ى "په‌یجانه‌ى" فه‌رمانگه حكومییه‌كان له تۆڕه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كاندا هه‌یانه، تیایدا له‌سه‌ر ئامانج و كارى ئه‌و په‌ڕانه وه‌ستاوه، هه‌روه‌ك هه‌ڵسه‌نگاندی له‌رێگه‌ى ژماره‌یه‌ك كه‌سی ئه‌كادیمی و پیشه‌ییه‌وه بۆ كارى ئه‌و په‌ڕانه كردوه.
هه‌روه‌ك له كۆتایی راپۆرته‌كه‌دا ژماره‌یه‌ك ده‌ره‌نجام و راسپارده‌ى گه‌ڵاڵه كردوه بۆ ئه‌وه‌ى حكومه‌ت كاریان له‌سه‌ر بكات بۆ بره‌ودان به‌م بواره.
ده‌قی راپۆرته‌كه له خواره‌وه ده‌خوێننه‌وه.
پێشەکی:
لەگەڵ سه‌رهه‌ڵدانى تۆڕەکانی کۆمەڵایەتییه‌كان و زۆربونی ژماره‌ى بەکارهێنەرانیان، داموده‌زگا حكومییه‌كانیش له سنورى گه‌رمیان رویان له به‌كارهێنانیان كرد به ئاراسته‌ى بڵاوكردنه‌وه‌ى هه‌واڵ و چالاكی و ئاگادارییه‌كانى په‌یوه‌ست به كار و چالاكییه‌كانیان.
له‌میانه‌ى ئه‌م راپۆرته‌دا، هه‌ڵسه‌نگاندێك بۆ ئاستى ئه‌و په‌ڕانه ده‌كه‌ین و هه‌وڵده‌ده‌ین شێوازى كاركردنیان و دیارترین كێشه و ئاله‌نگارییه‌كانیان بزانین.
به‌شى یه‌كه‌م: شێوازی کارکردنی په‌ڕه‌كان "په‌یجه‌كان"
1. سۆسیال میدیای فه‌رمانگه‌كان چۆن بەرێوەدەبرێن؟
سۆسیال میدیای بەرێوبەرایەتی و دامودەزگا حکومییەکان، لەلایەن بەشی راگەیاندنی فەرمانگەکانەوە بەرێوەدەبرێن، کە بەشێکی کەمی فه‌رمانبه‌رانى ئه‌و به‌شانه خاوەن بڕوانامەن لە بواری راگەیاندن دا و ژمارەیەکی زۆریان پشتیان به ئەزمون به‌ستوه، هەریەکەشیان شێوازی کاریان جیاوازە لەوی دیکە.
چۆمان ئەحمه‌د، لێپرسراوی بەشی راگەیاندن و په‌یوه‌ندییه‌كانی ئیدارەی گەرمیان، دەڵێت: سەرپەرشتیکردن و بەرێوەبردنی ماڵپەر و پەیجی ئیدارەی گەرمیان لە ئەستۆی منه، خاوەن بروانامەم لەو ئەرکەی پێمسپێردراوە، پەیجی ئیدارەی گەرمیان لە لایەن 3 ئەدمینەوە بەرێوە دەبرێت، ئەمە جگە لەوەی کارمەندی دیکەمان هەیە کە کاریان دروستکردنی هەواڵە، بەڵام ئەدمین نین.
دەشڵێت: بڵاوکراوەکانمان چەند جۆرێک لە خۆدەگرن، هەواڵی نوسراو و هه‌واڵی وێنه‌یی "فۆتۆ هه‌واڵ" و ڤیدیۆ و وێنه‌ى گرافیكیشمان هه‌یه.
هاوكات دانا لەتیف، لێپرسراوی بەشی راگەیاندنی سه‌رۆكایه‌تى شارەوانی کەلار، دەڵێت: بۆ ئەوەی بڵاوکراوەکانمان یەک شێوە و ئاراستەی کارکردن وەربگرێت، سەرجەم ئەو کارانەی وەک بەشی راگەیاندن ئەنجامی دەدەین لە رێگەی یەک کەسەوە لە سۆسیال میدیای شارەوانی دادەنرێت، کە خاوەنى 7 ساڵ ئەزمونە لە راگەیاندندا.
دەشڵێت: سێ فەرمانبەرین، کارەکانمان دابەشکردوە بە سەر ئەو ئەرکەی لە ئەستۆمانە وەک وێنەی پرۆژەکان، ڤیدیۆ، مۆنتاژکردنی کارەکانمان، بەشداریکردن لە بانگەوازەکانی شارەوانی، بڵاوکردنەوەی ئاگاداری و ئەو بابەتانەی پەیوەندی بە هاوڵاتیانەوە هەیە.
"تەنها خۆم پەیجه‌كه بەرێوەدەبەم، خۆشم بروانامەم لە راگەیاندندا هه‌یه، رۆژانە بەپێی پێویست و ئەو ئیشوکارانەی کە ئەنجام دەدرێت پۆست دەکرێت، رێژەیەکی دیاریکراوی مانگانەمان نییە لە پۆستکردندا". چۆمان فەلاح، لێپرسراوی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی گشتی وەبەرهێنانی گەرمیان، وای وت.
2. ستافی بەرێوەبردنی په‌ڕه‌كان
بەشێک لە راگەیاندنی بەرێوبەرایەتیەکان لە لایەن ستافەوە بەرێوەدەبرێت بەسەرپەرشتی لێپرسراوی به‌شى راگەیاندن، هەندێکیان لەلایەن تەنها کەسێکەوە، بونی ستاف لە راگەیاندنی فەرمانگەکان بە کاریگەر دەزانن لە باشتر بەرێوەچونی کارەکانیان.
چۆمان فەلاح، لێپرسراوی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی گشتی وەبەرهێنانی گەرمیان، دەڵێت: بە تەنیا خۆم کارەکانی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی ئەنجام دەدەم، هەبونی ستاف یارمەتیدەرە لە باشتر بەرێوەچونی کارەکانمان، هەمو کەرەستە و پێداویستییەکمان لە بەردەستدایه، بەڵام پێویستم بە کەسی دیکە هەیە لە کارەکانی راگەیاندن دا هاوکارم بێت.
هاوکات ستارعه‌لی، لێپرسراوی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی گەرمیان، دەڵێت: کارەکانی راگەیاندنی پەیجی بەرێوبەرایەتیمان دابەشکردوە، هەر کەسێک چەند ئەرکێکی پێ سپێردراوە، بەشێوەیەک کەسێک کارەکانی فۆتۆگرافی و بەکارهێنانی فلای كامی لە ئەستۆیە، نوسینی ناوەڕۆکی پۆستەکان لەلایەن کەسێکی دیكەوە ئەنجام دەدرێت، هەندێک لە کارەکانیش بە هاوکاری و هەماهەنگی یەکترى رادەپەڕێنین.
"بە هۆی ئەوەی ستافمان نییە، بۆ هەندێک لەکارەکان هەر جارە و کەسێک هاوکاریم دەکات، بەڵام ئەم هاوکارییە لەو ئاستەدا نییە یارمەتیدەری سەرجەم کارەکانمان بێت".
جەواد خەلیل، لێپرسراوی راگەیاندنی قایمقامیەتی کفری، وای وت.
3. ئه‌ركی په‌ڕه‌كانى سۆسیال میدیای فه‌رمانگه‌كان
ا. بڵاوکردنەوە کار و چالاکی
"بڵاوکراوەکانمان بە پلەی یەکەم بۆ کار و چالاکییەکانی تایبەت بە ئیدارەی گەرمیانە، بەو پێیەی ئیدارەی گەرمیان مەرجەعە بۆ سەرجەم فەرمانگەکانی دیکە، بەپێی پێویست کار و چالاکی فەرمانگەکانیش بڵاودەکەینەوە". چۆمان ئەحمه‌د، لێپرسراوی راگەیاندن و په‌یوه‌ندییه‌كانى ئیدارەی گەرمیان، وای وت.
وتیشی: کار لەسەر ئەو هەواڵ و رێنماییانەی وەزارەتەکان دەکەین کە پەیوەندیدارن بە سنوری ئیدارەی گەرمیانەوە، گرنگی دەدەین بە پۆستکردنی هەندێک بابەت کە بەلای خەڵکەوە گرنگن، وەک بریاری حکومەت و بەدواداچونی گرفت و داتا و ئامار.
هاوکات سامان عه‌لی، وتەبێژ و لێپرسراوی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: شێوازی پۆستکردنمان خۆی دەبینێتەوە لە روداوەکانی هاتوچۆ و بڵاوکردنەوەی ئاگاداری لە کاتی دروستبونی گرفت لە رێگاوبانەکاندا، بەمەبەستی ئاگەدارکردنەوەی شۆفێران بۆ ئەوەی بە دوربن لە روداوی مەترسیدار.
"جگە لە بڵاوکردنه‌وەی کار و چالاکییەکانی فەرمانگەکەمان، بەشێک لە پۆستەکانمان تایبەتە بە خستنەڕوی وێنەی جوانی شار، ئاگادارکردنەوەی هاوڵاتیان لە ئەگەری ئەو حاڵەتانەی کە پێویستن وەک داخستنی رێگا سەرەکییەکان، هەروەها دانانی بانگەوازی پرۆژەكان و بانگهێشتکردنی هاوڵاتیان بۆ مامەڵەی پێویست". دانا له‌تیف، لێپرسراوی راگەیاندنی سه‌رۆكایه‌تى شارەوانی کەلار، وای وت.
لەبەرامبەردا پسپۆڕانی راگەیاندن بڵاوکراوەی پەیجی فەرمانگەکان، وەک پەیجی کەسی یەکەمی فەرمانگەکە دەبینن.
دەشتی عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شاره‌زای راگەیاندن، دەڵێت: ئەو زانیارییانەی لە پەیجی بەرێوبەرایەتی و دامودەزگا حکومییەکان لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاوی دەکەنەوە زیاتر گوزارشت لە کەسی یەکەمی فەرمانگەکە دەکات، کەمتر بەشداریی ستافی فەرمانگە و دامەزراوەکە دەخرێتەڕو.
دەشڵێت: پەیجەکانیان زیاتر وەک پەیجی تایبەتی بەڕێوبەرەکە دەردەکەوێت نەک دامەزراوەکە.
هاوکات د. یادگارعه‌لی، مامۆستای زانکۆ و پسپۆڕی راگەیاندن، دەڵێت: پەیجی فەرمانگەکان زیاتر کار لەسەر بڵاوکردنەوەی چالاکی و دەرکەوتنەکانی بەڕێوبەری فەرمانگەکە دەکەن، وەک سەردان و بەسەرکردنەوە، ئەمەش پەیوەندی بە بەرپرسیارێتیەکەیەوە نییە وەک بەرێوەبەر.
ب. بڵاوکردنەوەی هۆشیاری
"بڵاوکردنەوەی هۆشیاری یەکێکە لەو بابەتە گرنگانەی کە زۆرجار هەوڵمانداوە بە پۆستی تایبەت هۆشیاری بڵاوبکەینەوە". ئالان عه‌لی، لێپرسراوی بەشی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی گشتی شارەوانییەکانی گەرمیان، وای وت.
وتیشی: ئەو پۆستانەی کە بابەتی هۆشیارییە، بەلامانەوە گرنگ بوە بەرچاوی زۆرترین خەڵک بکەوێت و لێی سودمەندبن، سپۆنسەرمانکردوە، رۆژانەش بۆ ئەوەی بە زۆرترین کەس بگات نوێی دەکەینەوە.
هاوکات، سالار عەزیز، لێپرسراوی راگەیاندن و پەیوەندییەکانی بەرێوبەرایەتی ئاوی دەوروبەری گەرمیان، دەڵێت: بەو پێیەی ئاوی خواردنەوە یەکێکە لە پێداویستییە گرنگ و سەرەکییەکانی رۆژانەی هاوڵاتیان، لەرێگەی سۆسیال میدیای بەرێوبەرایەتیەکەمانەوە بە پێویستمانزانیوە هۆشیاری بڵاوبکەینەوە لە بارەی پیسبونی ئاوی خواردنەوە و ئەو نەخۆشیانەی بەهۆی ئاوی خواردنەوە بڵاودەبنەوە، لەو حاڵەتانەدا بەجدی هەوڵمانداوە بەزوترین کات هاوڵاتیان لەو مەترسیانەی کە هەیە ئاگادار بکەینەوە.
دەشڵێت: ئەو نەخۆشیانەی بە هۆی پیسبونی ئاوی خواردنەوەوە بڵاودەبنەوە، یان گۆڕانکاری بەسەر ئاوی خواردنەوەدا رودەدات، کاریگەری لەسەر کوالێتی ئاو دەبێت، لە رودانی حاڵەتی لەو شێوەیەدا راستەوخۆ هۆشیاری دەدەین بۆ ئەوەی ئەو ئاوە نەخۆنەوە.
"بۆ هەر بابەتێکی پەیوەندیدار بە هۆشیاریی، زیاد لە چەند جارێک بڵاوکراوەی هۆشیاریمان هەیە، لە پێناو گرنگیدان بە پاک راگرتنی باخچەکان و داواکردنی پاراستنی درەخت و کەرەستەی شوێنە گشتییەکان". دانا له‌تیف، لێپرسراوی راگەیاندنی سه‌رۆكایه‌تی شارەوانی کەلار، وای وت.
وتیشی: بۆ ئەو کەرەستە نوێیانەی بۆ شوێنە گشتییەکان دادەنرێت فێرکاری چۆنیەتی بەکارهێنانمان بڵاوکردوەتەوە.
شارەزایانی راگەیاندن گرنگیدان بە بابەتی هۆشیاریی له سۆسیال میدیای فەرمانگەکان بە لاواز دەبینن.
د. یادگارعه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، دەڵێت: بۆشاییەکی زۆر لە بڵاوکردنەوەی هۆشیاری لە سۆسیال میدیای فەرمانگەکاندا هەیە، بنەڕەتی کاری ئەوان پێویستە لەسەر بنەمای بڵاوکردنەوەی هۆشیاریی و رۆشنبیرکردنی خەڵک بێت، لە بابەتەکانی وەک: تەندروستی، رێگاوبان، هاتوچۆ، پێویستە راگەیاندنی فەرمانگە و بەرێوبەرایەتییەکان، ئاگایان لەم بابەتانە بێت، تەنها کاریان بریتی بێت لە بڵاوکردنەوەی کۆبونەوە و بەسەرکردنەوە.
دەشڵێت: بەئاگا هێنانەوە و رێنماییکردنی خەڵکی گرنگە، کە چۆن خزمەتگوزارییەکان بپارێزن، چۆن خەڵک زانیاری بە حکومەت بدات و هەماهەنگ بێت لەگەڵ حکومەتدا.
هاوکات دەشتی عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، دەڵێت: سۆسیال میدیای دامودەزگا حکومییەکان لە بابەتی هۆشداریدا زۆر لاوازن بەگشتی و زۆر گرنگی پێنادەن.
دەشڵێت: ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ تێنەگەیشتن لە ئه‌ركی راگەیاندن کە راگەیاندن چەند هێز و کاریگەری لەسەر خەڵکی بەکارهێنەر و وەرگر دروست دەکات.
ت. بە دواداچون بۆ کۆمێنت و نامەی هاوڵاتیان
یه‌كێكى دیكه له كارى سۆسیال میدیای داموده‌زگاكان، وه‌رگرتنى نامه و داواكارى و سه‌رنج و رای هاوڵاتیانه.
"ئەو نامەو کۆمێنتانەی هاوڵاتیان لە رێگەی پەیجەوە بۆمان دەنێرن ئەگەر گرنگ و پەیوەندیدار بێت بە شارەوانی کەلارەوە، پێویست بکات دەیگەیەنین بە بەشە جیاوازەکان، بەڵام بەشێوەیەکی گشتی رێنماییان دەکەین سەردانی شارەوانی بکەن بۆ وەرگرتنی وەڵامی دروست و به رێکاری یاسایی کارەکانیان بۆ ئەنجام بدرێت". دانا له‌تیف، لێپرسراوی راگەیاندنی سه‌رۆكایه‌تى شارەوانی کەلار، وای وت.
هاوکات جەواد خەلیل، لێپرسراوی راگەیاندنی قایمقامیەتی کفری، دەڵێت: ئەو نامانەی کە هاوڵاتیان ئاراستەی پەیجی دەکەن دەیگەیەنم بە قایمقام، دۆسیە هەبوە لە رێگەی کۆمێنت و نامەوە بۆمان هاتوە، قایمقام بەدواداچونی بۆ کردوە و وەڵامدانەوەی هەبوە بۆ کەسەکە.
هەروەک سامان عه‌لی، وتەبێژ و لێپرسراوی بەرێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: بە دواداچون بۆ نامە و کۆمێنتی هاوڵاتیان دەکەین، لێکۆڵینەوەمان کردوە لە راستودروستیان پاشان وەڵامدانەوەمان هەبوە، بۆ ئەو مەبەستەش کەسێکمان داناوە بۆ وەڵامدانەوە.
له‌به‌رامبه‌ردا، د. یادگار عه‌لی، شارەزای راگەیاندن، دەڵێت: هاوڵاتیان کۆمێنت بۆ پەیجی فەرمانگە حکومییەکان دەنوسن، بەڵام نابینم وەڵام بدرێنەوە یان بەدواداچونیان بۆ بکرێت، رەنگە کەم هەبێت، بەڵام بە زۆری ئەوە نابیندرێت.
لە بەرامبەردا، چۆمان ئەحمه‌د، لێپرسراوی راگەیاندن و په‌یوه‌ندییه‌كانى ئیدارەی گەرمیان، دەڵێت: چاودێری کۆمێنتەکان دەکەین وەک فیدباک بۆ زانینی بۆچونی خەڵک لە هەندێک بابەتدا، بەڵام وەڵامی کۆمێنت نادەینەوە بەهۆی ئەوەی وەڵامدانەوەی ئێمە دەبێتە وەڵامی فەرمی، هەروەها وەڵام وەردەگرین بۆ ئەو نامانەی کە پێوست بێت پاشان وەڵامیان دەدەینەوە.
بەشی دوەم: گرفته‌كانى په‌ڕه‌ى سۆسیال میدیای فه‌رمانگه‌كان
1. گرفتی داڕشتنی ناوەڕۆک
شارەزایانی راگەیاندن رەخنە لە داڕشتنەوەی ناوەڕۆکی پۆستی بەرێوبەرایەتی و دامودەزگا حکومییەکان دەگرن و پێیانوایه لە ئاستێکی خراپدان.
دەشتی عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، دەڵێت: لە روی داڕشتنەوەی ناوەڕۆکەوە بڵاوکراوەکانی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتیەکان لە ئاستێکی خراپ و لاوازدان، رێنوسیان هەڵەی زۆری تێدایە بەبێ هەستکردن بەم هەڵانە بڵاوی دەکەنەوە.
دەشڵێت: ئەم هەڵانە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی ئەو کەسانەی کە سەرپەرشتی دەکەن، زۆر شارەزاییان لە نوسینی کوردیدا نییە.
هاوکات د. یادگارعه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، جەخت لەوە دەکاتەوە و دەڵێت: دەقی نوسراوەکانیان لە روی زانستی و داڕشتنەوەوه كێشه‌یان تێدایه.
لە بەرامبەردا لێپرسراوی راگەیاندنی پەیجەکان چی دەڵێن؟
بڕوا جەلال، لێپرسراوی راگەیاندنی "ئاراستەکردن و رابەریکردنی مەعنەوی" پۆلیسی گەرمیان، دەڵێت: هەمو ئەو بابەتانەی بڵاوی دەکه‌ینەوە، گرنگیمان داوە بە وەی لە روی ناوەڕۆک و زمانەوانییەوە بێ هەڵە بن، بۆ ئەوەی هەڵە بەسەرماندا تێنەپەرێت دوای داڕشتنەوە و نوسینی هەر بابەتێک پێداچونەوەی بۆ دەکەین پاشان بڵاوی دەکەینەوە.
هەروەک سامان عه‌لی، وتەبێژ و لێپرسراوی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: لە ناوەڕۆکی پۆستەکانماندا، زۆر گرنگی دەدەین بە داڕشتنەوە و رێنوس و خاڵبەندی پێش ئەوەی بڵاوی بکەینەوە.
2. نەخستنەڕوی زانیاری پێویست
راگەیاندنی بەرێوبەرایەتیەکان سەرچاوەی زانیارین بۆ رۆژنامەنوسان، بۆ وەرگرتنی ئەو هەواڵ و روداوانەی بۆ کارە رۆژنامەنوسیە رۆژانەییەکانیان پشتی پێ دەبەستن، به‌ڵام ئایا تاچه‌ند ئه‌م زانیارییانه جێگه‌ى متمانه‌ى رۆژنامه‌نوسانن؟
"لە لایەنی متمانەکردن بە په‌یجی دامودەزگا حکومییەکان، هەمویان لە یەک ئاستی متمانەدا نین، لە شوێنێکەوە بۆ شوێنیکی تر دەگۆڕێت، هەریەکە لە راگەیاندنی پۆلیسی گەرمیان و بەرێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان بەلای منەوە متمانەپێکراون و لەکاتی خۆیدا هەمو شتێک بڵاودەکەنەوە". هونەر حه‌مید، رۆژنامەنوس، وای وت.
وتیشی: بەڵام راگەیاندنی بەرێوبەرایەتییەکان زانیاری کەمتر بڵاودەکەنەوە، لە خستنەڕوی داتا و ئامارى ساڵانە، گرنگە پەیجەکان داتا و ئامار بڵاوبکەنەوە.
هاوکات ئەیاد محه‌مه‌د، رۆژنامەنوس، دەڵێت: بەشێک لە راگەیاندنی پەیجەکان، بڵاوکراوەکانیان پر زانیاری نین و زانیاری تەواو ناخەنەڕو، ئەمەش رۆژنامەنوس ناچاردەکات بۆ کارە رۆژنامەوانییەکانی و وەرگرتنی زانیاری زیاتر بۆ ئەو پرسیارانەی لە ئەنجامی بڵاوکراوەکانیان بۆی دروستدەبێت و نەخراوەتەڕو، پەیوەندی بە بەرپرسی راگەیاندنی ئەو شوێنەوە بکات.
"ئەو بابەتانەی بڵاودەکرێنەوە وەڵامدەرەوەی پرسیاری خەڵکی نییە، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی زانیاری وردی تیادا نییە و پرسیار لەلای وەرگر دروست دەکات، لە کاتێکدا ئەبێت پرسیارت لە لا دروست نەکات، به‌ڵكو ده‌بێت وەڵامی تەواو لە پۆستەکەدا وەرگریت". دەشتی عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، وای وت.
لە بەرامبەردا بڕوا جەلال، لێپرسراوی راگەیاندنی پۆلیسی گەرمیان، دەڵێت: لە خستنەڕوی زانیاریدا سنورێکمان بۆ دیاریکراوە، لە سەرەتای روداودا ناتوانین هەندێک وردەکاری بڵاوبکەینەوە، ئەمەش پەیوەندی بە رێڕەوی لێکۆڵینەوەوە هەیە.
"کاری رۆژنامەنوسی تەنها روماڵکردنی روداو نییە، بەڵکو بەدواداچونە بەدوای هەندێک وردەکاری هەندێک بابەتی نەزانراو لەلای خەڵک، ئەوەی کە روداوێک رودەدات خەڵک هەر دەیزانێت، ئەوان وردەکاری بڵاو دەکەنەوە، بەڵام کۆمەڵێك بابەتی بنکۆڵکاری هەیە، کە کاری رۆژنامەنوسە بە یاساش مافی وەرگرتنی زانیاریت هەیە، لە دامودەزگا حکومییەکان، ئەم زانیارییانە نەک بڵاوناکەنەوە لە وێبسایت و راگەیاندنەکانیان، بەڵکو داواشی دەکەیت پێت نادەن". گەرمیان حەمەی پور، رۆژنامەنوس، وای وت.
وتیشی: لە راگەیەندراوەکانیاندا لە بارەی روداوەکان، دنیایەک پرسیار وەڵام نادرێتەوە، تەنها ئەوەی کە خۆیان مەبەستیانە بڵاوی دەکەنەوە.
پرسیار ئه‌وه‌یه چی بکرێت بۆ باشترکردنی دۆخی پەیجی راگەیاندنی دامودەزگا حکومییەکان؟
دەشتی عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شاره‌زای راگه‌یاندن، ده‌ڵێت: ئەو کەسانەی ئیدارەی سۆسیال میدیای دامودەزگا حکومییەکان دەدەن، گرنگە کەسانی راگەیاندکار یاخود خاوه‌ن شارەزایی زۆربن لە راگەیاندندا، ئاگاداری ئەوەبن کە راگەیاندن و خەڵکیش چی پێویستە و ئه‌وانیش چی پێشکەش بە وەرگر و خوێنەرانیان دەکەن.
3. لاوازیی داهێنانى میدیایی
"بەشێکی زۆری پەیجی دامودەزگا حکومییەکانی گەرمیان پۆست و بڵاوکراوەکانیان کۆن و تەقلیدین، راهاتون ته‌نها بە تێکست و وێنە روماڵی کار و چالاکییە ئەنجام دراوەکانی فەرمانگەکەیان بکەن، بەمشێوەیە کارەکەیان لە کۆڵ دەکەنەوە". کاروان سامان، راهێنەر و شارەزای ڤیدیۆگرافی، وای وت.
وتیشی: بەڵام ئەمە بەس نییە، لەکاتێکدا لە دنیای سۆسیال میدیایی ئەمرۆدا گەیاندنی پەیام فرە چەشن بوە، پێویستە جۆری گەیاندنی پەیامەکان هەمەجۆربن، کە دەکرێت بە کارکردن لە رێگەی (سلایدی کورت، تلایلەر، کورتە لێدوان، راپۆرتی کورت و هاوشێوەی ریل) په‌یامه‌كانیان بگه‌ینن.
هاوکات دەشتی عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، دەڵێت: لەروی دەرخستنی زانیاری و شێوازە نوێیەکانی زانیاری لە بواری گرافیک دیزاین و گۆشەی وێنە و دیزاینی وێنەوه، په‌یجه‌كان زۆر خراپن و لە ئاستێکی لاوازدان.
دەشڵێت: ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی راگەیاندنی فەرمانگەکان بەشێوەیەکی باش لە مەهامی راگەیاندن تێنەگەیشتون، ئەگەر تێبگەن دەبێت بزانن هەر دەستکەوت و کار و پرۆژەیەکی گرنگ، چەند گرنگیش بێت لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان، ئەگەر نەتوانن خستنەڕویەکی باشی بۆ بکەن لە روی راگەیاندنەوە، دەرناکەوێت.
هاوكات، كۆسار عومه‌ر، فۆتۆگرافه‌ر و راهێنه‌ری ئه‌و بواره، ئاماژه به‌وه‌ده‌كات زۆرجار وێنه‌كان به‌بێ هیچ ورده‌كارییه‌ك بڵاوده‌كرێنه‌وه، ئه‌مه‌ش واده‌كات لاواز ده‌ربكه‌ون.
ده‌شڵێت: له په‌یجه‌كان گرنگى پێویست به دیمه‌نه ڤیدیۆییه‌كان نادرێت، ئه‌وه‌ى هه‌یه سه‌رپێیانه‌یه و گۆشه‌ى گونجاو وه‌رناگرن بۆ تۆماركردن هه‌تا كارێكى ناوازه بێته به‌رچاو، هه‌روه‌ها دروستكردنى ڤیدیۆى یه‌ك بۆ دو خوله‌كى كاریگه‌رى زۆرباشى له‌سه‌ر ڤیو و بینینى چالاكییه‌كانیان ده‌بێت و له‌مڕوه‌وه لاوازن.
لە بەرامبەریشدا کاروان سامان، راهێنەر و شارەزای ڤیدیۆگرافی، دەڵێت: راگەیاندنی فەرمانگەکان کەرەستە و پێداویستی باشیان هەیە، بەڵام هونەری بەرێوەبردنی سۆسیال میدیایان لە ئاستی پێویستدا نییە.
هاوکات، د. یادگار عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، دەڵێت: ئەو پەیجانەی فەرمانگەکان کە لەلایەن کەسانی ئەکادیمییەوە بەرێوەدەبرێن رەنگدانەوەی لە پۆست و ڤیدیۆکانیاندا هەبوە، وەک پەیج و سایتی ئیدارەی گەرمیان، ئینفۆگرافیک بڵاودەکەنەوە لە ئاستێکی پێشکەوتوی باشدا، بەڵام ئەوانی دیکە لە ئاستێکی خراپدان.
كۆسار عومه‌ر-یش، ئاماژه بەوه‌ده‌كات: په‌یجه‌كان هیچ وێنه‌یه‌كى ئەنیمەیشن و گرافیکی جوڵەداریان نییه كه بەکارهێنانی ئەنیمەیشنی سادە یان گرافیکی جوڵاو بۆ راگەیاندنەکان یان بۆ تیشکخستنەسەر ئامارە سەرەکییەکان یان كلیله‌وشه‌یه‌كى بابه‌تێك، یارمه‌تیده‌رن كه بابه‌ته‌كه سه‌رنجڕاكێش ده‌ربكه‌وێت.
پرسێكى تر كه ئه‌و فۆتۆگرافه‌ره سه‌رنجی ده‌خاته سه‌ر، مه‌سه‌له‌ى لایه‌نى ئیتیكی "ئه‌خلاقی"یه له بڵاوكردنه‌وه‌ى وێنه و ڤیدیۆ.
وتى: په‌یجه‌كان له روی گرنگیدان به لایه‌نى "ره‌وشتیی" له‌كاتى وێنه‌گرتندا لاوازن، به‌نمونه: ده‌رنه‌خستنى خوێن و به‌ركه‌وتنى قورس، پێشاننه‌دانى وێنه‌ى قوربانى و پێكدادان و مردن و له‌ناوچون و كه‌سى به‌خشراو، یان به‌شێوه‌یه‌ك و له‌گۆشه‌یه‌كى جیاوازه‌وه وێنه‌كه بگیرێت كه ره‌چاوى لایه‌نى ره‌وشتیى "ئیتیكی" بكرێت.
4. نه‌کردنەوەی خول و راهێنان
بەرپرسانی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتیەکان کردنەوەی خول و راهێنان لە بەرێوبردنی سۆسیال میدیادا بە گرنگ و پێویست دەزانن بۆ بەرەپێشبردن و باشتر ئیدارەدانی راگەیاندنی فەرمانگەکانیان.
بڕوا جەلال، لێپرسراوی راگەیاندنی پۆلیسی گەرمیان، کە ناوەکەی گۆراوە بۆ هۆبەی ئاراستەکردن و رابەریکردنی مەعنەوی پۆلیسی گەرمیان، دەڵێت: کردنەوەی خول و راهێنان بۆ ئەو ستافەی کارەکانی راگەیاندن ئەنجام دەدەن، کاریگەری باشی دەبێت لە باشتر راپەراندنی کارەکانی راگەیاندنی فەرمانگەکان.
دەشڵێت: ئامادەی بەشدارییکردنین لە هەر خولێکی راگەیاندن دا، کە هەر لایەن و رێکخراوێک بیکاتەوە و بانگهێشتی کارمەندانی راگەیاندنمان بکات.
هاوکات سامان عه‌لی، وتەبێژ و لێپرسراوی راگەیاندنی بەرێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: وەرگرتنی خول و راهێنان زۆر گرنگە بۆ ئەو کەسانەی پەیجی بەرێوبەرایەتیەکان بەرێوەدەبەن، چونكه ئه‌وان زانیارییەکانیان لە ئاستێکی دیاریکراودایە، ئه‌نجامدانى خول کاریگەری دەبێت لە ئاشنابونیان بە زانیاری نوێ و تازەگەرییەکان لە بواری راگەیاندن دا.
"وەکو راگەیاندنی فەرمانگەکان بەو پێیەی نوێنەرایەتی کەسێک ناکات، بەڵکو نوێنەرایەتی بەرێوبەرایەتییەک دەکات، کردنەوەی خول و راهێنان پێویستە، بۆ شارەزابون بە بنەماکانی راگەیاندن". جەواد خەلیل، لێپرسراوی راگەیاندنی قایمقامیەتی کفری وای وت.
هەروەک ده‌شتی عه‌لی، مامۆستای زانکۆ و شارەزای راگەیاندن، دەڵێت: بۆ ئەوەی راگەیاندنی فەرمانگەکان بزانن رایگشتی و راگەیاندن چی پێویستە، بینینی خولی راگەیاندن پێویستە، بەو پێیەی لە سۆسیال میدیادا تەنها بۆ راگەیاندنەکان شت بڵاوناکرێتە، بەڵکو بۆ رای گشتییە.
به‌شى سێیه‌م: راوبۆچونى هاوڵاتیان
1. هاوڵاتیان ئاستى په‌ڕه‌كان به مامناوه‌ند ده‌زانن
یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان، له‌باره‌ى راده‌ى رازییبونى هاوڵاتیان به كارى په‌ڕه‌ى فه‌رمانگه حكومییه‌كان له تۆڕه كۆمه‌لایه‌تییه‌كان و هه‌روه‌ها زانینی تێبینی و سه‌رنجه‌كانیان، راپرسییه‌كى ئۆنلاینی له‌نێوان ژماره‌یه‌ك هاوڵاتی دا ئه‌نجام داوه كه (68) كه‌س وه‌ڵامیان داوه‌ته‌وه، ده‌ره‌نجامه‌كه‌ى به‌مشێوه‌یه بو:
ره‌گه‌ز:
نێر (50%) مێ (50%)
ته‌مه‌ن:
18-25 ساڵ (10.3%) 26-40 ساڵ (67.6%) 40-60 ساڵ (22.1%)
پیشه:
فه‌رمانبه‌ر (60.3%) كه‌رتى تایبه‌ت (22.1%) خوێندكار (4.4%) بێكار (13.2%)
تاچه‌ند سه‌یری (متابعه‌ى) په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان ده‌كه‌یت؟
زۆر زۆر (7.4%) زۆر (35.3%) مامناوه‌ند (36.8%) كه‌م (19.1%) هیچ (1.5%)
تاچه‌ند زانیاریی په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان گرنگ و باشن؟
زۆر زۆر (4.4%) زۆر (22.1%) مامناوه‌ند (51.5%) كه‌م (19.1%) هیچ (2.9%)
تاچه‌ند متمانه‌ت به زانیاریی په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان هه‌یه؟
زۆر زۆر (7.4%) زۆر (23.5%) مامناوه‌ند (50%) كه‌م (17.6%) هیچ (1.5%)
ئایا په‌یجه‌كان خۆیان دێنه پێش چاوت یان خۆت بۆیان ده‌گه‌ڕێیت و ده‌ته‌وێت بیانبینیت؟
خۆیان دێنە پێش چاوم (38.2%) خۆم بۆیان دەگەڕێم (14.7%) هەندێکجار خۆیان دێنە پێش چاوم و هەندێکجاریش خۆم بۆیان دەگەڕێم (38.2%)
تاچه‌ند بۆ وه‌رگرتنى زانیاریی ده‌چیته سه‌ر په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان؟
زۆر زۆر (5.9%) زۆر (16.2%) مامناوه‌ند (41.2%) كه‌م (35.3%) هیچ (1.5%)
تاچه‌ند لایك بۆ پۆست و بڵاوكراوه‌كانى په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان ده‌كه‌یت؟
زۆر زۆر (2.9%) زۆر (14.7%) مامناوه‌ند (22.1%) كه‌م (54.4%) هیچ (5.9%)
تاچه‌ند كۆمێنت بۆ پۆست و بڵاوكراوه‌كانى په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان ده‌كه‌یت؟
زۆر زۆر (1.5%) زۆر (4.4%) مامناوه‌ند (14.7%) كه‌م (45.6%) هیچ (33.8%)
تاچه‌ند شه‌یری پۆست و بڵاوكراوه‌كانى په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان ده‌كه‌یت؟
زۆر زۆر (0%) زۆر (4.4%) مامناوه‌ند (4.4%) كه‌م (7.4%) هیچ (83.8%)
هه‌بوه نامه بۆ په‌یجی داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان بنێریت؟
به‌ڵێ (13.2%) نه‌خێر (86.8%)
ئه‌گه‌ر به‌ڵێ نامه‌ت بۆ په‌یجه‌كان ناردوه، ئایا وه‌ڵامیان داویته‌ته‌وه؟
به‌ڵێ (20%) نه‌خێر (80%)
2. بۆچونى هاوڵاتیان له‌باره‌ى كارى په‌ڕه حكومییه‌كان
هه‌ر له‌میانه‌ى ئاماده‌كردنى راپۆرته‌كه‌مان و هه‌روه‌ها له‌میانه‌ى راپرسیه‌كه‌شدا، رای ژماره‌یه‌ك له‌و هاوڵاتیانه وه‌رگیراوه كه له خواره‌وه پوخته‌كه‌یان ده‌خه‌ینه‌ڕو:
* رەخنەم لە بڵاوکراوەى په‌ڕه حكومییه‌كان هەیە کە شتی رۆتینی بڵاودەکەنەوە، بڵاوکردنەوەی کۆبونەوەی نا و داموده‌زگاکان پێویست نییە لە پەیجەکان دابنرێت یاخود پرۆژەیەک ئەنجام دەدەن ژمارەیەکی زۆر وێنەی بڵاودەکەنەوە، هەندێک کار و بابەت پێویست بە بڵاوکردنەوە ناکات.
* راستە تاڕادەیەک لەم روەوە کەموکورتییان هەیە، بەڵام بونیان گرنگە و سودم لە پەیجەکانیان وەرگرتوە، به‌پێویستی دەزانم پەرەی زیاتر بەکارەکانیان بدەن لە پێناو خزمەتی زیاتر.
* داوام وایە ئەو کەسانەی کار لەسەر پەیجەکان دەکەن پسپۆڕی تایبەت بن لەبواری راگەیاندن و شارەزایی باشی کۆمەڵایەتی و زمانەوانی و لایەنی دەرونی و پەروەردەیی بن.
* پەیج واتا ئاسانکردنی زانیاریەکان تاکو بگات بە هاوڵاتیان، کەواتە دیزاینی وێنەکان و ڤیدیۆ گرافیك زۆر گرنگ و پێویسته، لەگەڵ دانانی کەسی پسپۆڕ بۆ ئەوەی نامەی پرسیار و تێبینیەکانی هاوڵاتیان وه‌ڵام بداتەوە.
* پێویستە کەسانی خاوەن بڕوانامەی راگەیاندن یاخود کەسانێک دابنرێت ئەزمونیان هەبێت لە راگەیاندندا، تاکو شێوازی مامه‌ڵه‌یان بزانن لەگەڵ راگەیاندکاراندا.
* پەیج و سایتە حكومییه‌كان هیچ کارا نین، ئینجا لەناو خەڵکیدا نین تا شتەکان بەدروستی و راستی بگەیەنن.
* هیوادارم کەسانی پسپۆڕ بە راگەیاندن سەرپەشتی پەیجی فەرمی دامودەزگا حکومییەکانی گەرمیان بکەن، چونکە بەڕاستی هەندێکجار بڵاوکراوەی وایان هەبوە کە هەڵەی زۆر زەقەی تیدابوە، چی لەڕوی رێزمانیەوە بێت یان لەڕوی ناوەڕوەکەوە.
* پەیجەکان زیاتر هەستدەکەی پەیجی شەخسی بەڕێوەبەرەکەیە، چونکە زۆربەی چالاکی شەخسییه و بەگشتی زانیاریی لەسەر فەرمانگەو یاساکانیان تێدا نیە.
* کار لەسەر راستودروستی هەواڵ بکەن، گرنگی بە کار و چالاکی زیاتر بدەن، خزمەتی زیاتر بکەن بۆ دامودەزگاکان بۆ ئەوە کەرتی حکومی زیاتر خزمەتی شار و گەڕەکەکان بكات.
* له‌ئێستادا گرنگه داموده‌زگاكان كار له‌سه‌ر ئه‌وه بكه‌ن هاوڵاتى وه‌ك ماڵى خۆى له‌و داموده‌زگایانه بڕوانێت.
* خۆزگە فەرمانگەكان زۆر چالاک ئەبون لەبڵاوکردنەوەکانیان بەتایبەتی بۆ کاتی دەوام و پشو بەتایبەتی لەکاتی بایکۆتدا، من بۆ خۆم ئەمڕۆ کابرایەک لەپێنجوێنەوە هاتبو بۆ فەرمانگەیه‌ك ئاگای لەوە نەبو کە بایکۆت کراوە، ناچار هه‌روا گەڕایه‌وە بۆ پێنجوێن.
* پەیجی فەرمانگە ودەزگا حکومییەکان زمانحاڵی دەزگاکەیەتی بەپێویستی دەزانم کە بابەتی پەیوەندیدار بە خزمەتگوزاریەکانی دەزگاکەی بڵاوبکاتەوە، بابەتی سەردانیکردنی بەڕێوەبەر و بەرپرسان و میوانەکان بڵاونەکاتەوە.
* پێویستە گرنگی بە کاتی پۆستەکان بدرێت، جاری وا هەیە سەعات یەکی شەو پۆست دەکرێت، پێویستە گرنگی بە بەدواداچونی تەواو بدرێت و زانیاری تەواو لە پۆستەکاندا بخرێتەڕو.
به‌شى چواره‌م: ده‌ره‌نجام و راسپارده‌كان
یه‌كه‌م: ده‌ره‌نجام
1. زۆرینه‌ى داموده‌زگا حكومییه‌كانى گه‌رمیان خاوه‌نى په‌ڕه‌ى خۆیانن له سۆسیال میدیا، به‌ڵام زۆر به‌كه‌مى خاوه‌نى ماڵپه‌ڕ "سایت"ـن.
2. په‌ڕه‌ى داموده‌زگاكان به‌كاردێت بۆ بڵاوكردنه‌وه‌ى كار و چالاكییه‌كانى فه‌رمانگه‌كه، هه‌روه‌ها ئامار و خزمه‌تگوزارییه‌كانیان، له‌گه‌ڵ بابه‌تى هۆشیاری و ئاگاداریی و ... هتد.
3. په‌ڕه‌كان له‌لایه‌ن به‌ش/هۆبه‌ى راگه‌یاندنى فه‌رمانگه‌كانه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برێن ئه‌گه‌ر هه‌یانبێت، به‌شى زۆریشیان له‌لایه‌ن تاكه كه‌سه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برێت، زۆرێك له‌وانه‌ش پسپۆڕی راگه‌یاندن و رۆژنامه‌وانیی نین.
4. راده‌ى ته‌ماشاكردنى "متابعه‌ى" هاوڵاتیان بۆ ئه‌و په‌ڕانه به‌پێی راپرسیه‌كى یه‌كه‌كه‌مان، له‌نێوان "مامناوه‌ند" بۆ "زۆر"ـه، هه‌روه‌ك راده‌ى متمانه‌ى هاوڵاتیان به‌و په‌ڕانه و ئه‌و زانیارییانه‌ى بڵاوى ده‌كه‌نه‌وه، هه‌ر به هه‌مان ئاسته.
5. تێبینی زۆر هه‌یه له‌سه‌ر ئه‌دا و كارى په‌ڕه‌كان، به‌شى زۆری تێبینییه‌كان له‌م خاڵانه‌ى خواره‌وه كورت ده‌كه‌ینه‌وه:
ا. نه‌بونى شاره‌زایی میدیایی پێویست له‌لای ئه‌وانه‌ى په‌ڕه‌كان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن.
ب. نه‌بونى بابه‌تى میدیایی نوێ له په‌ڕه‌كان و پشتبه‌ستن به بابه‌ته ته‌قلیدییه‌كان.
پ. خراپی داڕشتنی رۆژنامه‌وانیی پۆسته‌كان و بونى هه‌ڵه‌ى زۆر تیایاندا.
ت. هه‌ندێكجار كاتى بڵاوكردنه‌وه‌ى پۆسته‌كان نه‌گونجاون بۆ وه‌رگران و ناوه‌ختن.
ج. نه‌بونى ئاگایی میدیایی و زۆرجاریش پێشێلكردنى ئیتیكى راگه‌یاندن و بڵاوكردنه‌وه‌ى پۆست و بابه‌تى نه‌شیاو.
چ. بڵاوكردنه‌وه‌ى بابه‌تى ناپێویست.
ح. خراپی و نه‌شیاویی لایه‌نى ته‌كنیكی پۆسته‌كان (خراپی جۆری وێنه و ناپرۆفیشناڵیی، خراپی دیزاینی وێنه و گرافیك، خراپی وێنه‌گرتن و مۆنتاژ و ... هتد).
خ. سه‌رتوێژبونى پۆست و بڵاوكراوه‌كان و قوڵنه‌بونه‌وه و نه‌خستنه‌ڕوى زانیاریی ته‌واو و روننه‌كردنه‌وه‌ى بابه‌ته‌كان به‌پێی پێویست.
6. زۆرجار په‌ڕه‌كان وه‌كو بوارێك بۆ خۆده‌رخستنى به‌ڕێوبه‌ر و به‌رپرسی یه‌كه‌مى فه‌رمانگه‌كه ده‌رده‌كه‌ون، له بری ئه‌وه‌ى په‌ڕه‌یه‌ك بن بۆ گه‌یاندنى زانیارییه‌كان به هاوڵاتیان و وه‌رگرتنى فیدباكیان.
7. نه‌بونى خولی راهێنان بۆ ئه‌وانه‌ى په‌ڕه‌كان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن، ئه‌مه‌ش وایكردوه كارامه‌یی نوێیان بۆ سه‌ربار نه‌بێت.
8. زۆرجار په‌ڕه‌كان بۆ گه‌یاندنى په‌یام و داواكاری به‌كارده‌هێنرێن، به‌ڵام هاوڵاتیان نیگه‌رانن له‌وه‌ى له‌كاتى ناردنى نامه بۆ په‌ڕه‌كان یان خستنه‌ڕوى داواكارییه‌ك له كۆمێنت، وه‌كپێویست وه‌ڵام نادرێنه‌وه.
دوه‌م: راسپارده
1. ئه‌وه‌ى زۆر زه‌قه له‌میانه‌ى كاركردنى په‌ڕه‌كاندا ئه‌وه‌یه كه هیچ بنه‌ما و رێنمایی و په‌یڕه‌وێك نییه ئه‌م بواره رێكبخات، ره‌نگه ئه‌مه‌ش ئیشی فه‌رمانگه‌ى میدیا و زانیاریی سه‌ر به ئه‌نجومه‌نى وه‌زیران بێت كه هه‌ستێت به ئاماده‌كردنى په‌یڕه‌وێك و گشتاندنى به‌سه‌ر فه‌رمانگه‌كان، بۆ ئه‌وه‌ى كاره‌كان چوارچێوه‌یه‌كى ئسوڵی و پیشه‌یی بۆ دابنرێت. له بۆشایی نه‌بونى ده‌ستپێشخه‌رییه‌كى وه‌هاش دا، پێشنیاز ده‌كه‌ین به‌شى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌كانى ئیداره‌ى گه‌رمیان به راوێژ له‌گه‌ڵ كه‌سانى پسپۆڕى بوارى میدیا و یاسا و كارگێڕی، په‌یڕه‌و و رێنماییه‌ك له‌وباره‌وه ئاماده بكه‌ن.
2. ناوی په‌ڕه‌ی فه‌رمانگه‌كان یه‌ك نه‌خراون، ته‌نانه‌ت هه‌شیانه له بری په‌ڕه هه‌ژمار "ئه‌كاوه‌نت" به‌كاردێنن، بۆیه گرنگه ئیداره‌ى گه‌رمیان له رێگه‌ى به‌شى راگه‌یاندن و په‌یوه‌ندییه‌كانه‌وه، هه‌ندێك هه‌نگاو بگرێته‌به‌ر و سه‌ره‌تا له یه‌كخستنى شێوازى نوسینی ناوى په‌ڕه‌كانه‌وه ده‌ستپێبكات و پاشان هه‌وڵی بره‌ودان به بوارى دیكه بدات.
3. یه‌كێك له‌و هه‌نگاوه گرنگانه‌ى پێویسته بنرێت، ئه‌نجامدانى خولی راهێنانه بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ى په‌ڕه‌كان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن، بۆ ئه‌وه‌ى به‌شێوه‌یه‌كى پراكتیكی رابهێنرێن به شێوازی ئاماده‌كردنى بابه‌تى رۆژنامه‌وانی، هه‌روه‌ها خولی دیكه‌شیان بۆ بكرێته‌وه به‌تایبه‌تى بۆ بواره ته‌كنیكی و هونه‌رییه‌كانى وه‌كو وێنه و گرافیك و ڤیدیۆ. ئه‌م كاره‌ش چ له‌سه‌ر ئاستى یه‌ك فه‌رمانگه‌دا بێت یاخود ئیداره‌ى گه‌رمیان پێی هه‌ستێت له‌سه‌ر ئاستى هه‌مو فه‌رمانگه‌كان.
4. بنه‌ما ئیتیكی و یاساییه‌كانى بڵاوكردنه‌وه، له‌و بوارانه‌ن كه زۆر گرنگه ئه‌و كه‌سانه‌ى په‌ڕه‌كان به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن لێیان ئاگادار بن، بۆیه پێویسته به‌ڕێوبه‌رانى په‌ڕه‌كان بایه‌خ به‌م بواره بده‌ن، هه‌روه‌ك ده‌شتوانرێت چ به ئاماده‌كردنى رێبه‌ر و رێنمایی، چ له رێگه‌ى خولی راهێنانه‌وه، ئه‌م بواره رێكبخرێت.
5. زۆرگرنگه په‌ڕه‌كان تابتوانن دور بكه‌ونه‌وه له بڵاوكراوه‌ى ته‌شریفاتیی ناپێویست، بۆ ئه‌وه‌ى په‌ڕه‌كان وه‌كو بوارێك بۆ خۆده‌رخستنى به‌رپرسان و به‌تایبه‌تى به‌ڕێوبه‌رى فه‌رمانگه‌كان ده‌رنه‌كه‌ون.
6. په‌ڕه‌كان بوارێكى زۆر خێرا و كاران بۆ وه‌رگرتنى راوبۆچونى هاوڵاتیان له‌سه‌ر ئیشوكارى فه‌رمانگه‌كان، بۆیه گرنگه فه‌رمانگه‌كان هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ ئه‌و كۆمێنت و سه‌رنجانه بكه‌ن كه بۆ بڵاوكراوه‌كانیان و په‌ڕه‌كانیان ده‌كرێت، هه‌روه‌ك گرنگیی و بایه‌خى تایبه‌تیش به‌و نامانه بده‌ن كه بۆ په‌ڕه‌كانیان دێت و هه‌وڵیشبده‌ن به زویی وه‌ڵامیان بده‌نه‌وه، كه ئه‌مه‌ش ده‌بێته ئاسانكاریی هه‌م بۆ هاوڵاتى و هه‌میش بۆ خودی ده‌زگاكه.
7. له‌ڕوى ناوه‌ڕۆكه‌وه گرنگه په‌ره به ناوه‌ڕۆكى بڵاوكراوه‌ى په‌ڕه‌كان بدرێت، به‌وه‌ى زانیارییه‌كان رون بن، هه‌روه‌ك به‌شێوازێكى جوان و رون خرابێتنه‌ڕو و له‌ڕوى داڕشتن و رێنوسه‌وه ته‌واو و بێكێشه بن.
8. گرنگه په‌ڕه‌كان و به‌ش و هۆبه‌كانى راگه‌یاندنى فه‌رمانگه‌كان، هاوكاریی و ئاسانكاریی ته‌واو بۆ رۆژنامه‌نوسان بكه‌ن و په‌یوه‌ندییان باش و ته‌ندروست بێت، بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ر زانیاریی و پێویستییه‌كى میدیاییان هه‌بو بۆیان فه‌راهه‌م بكرێت.
9. گرنگه په‌ڕه‌كان ئه‌وه بزانن كه ئه‌وان به‌شێكن له ده‌زگایه‌كى فه‌رمی و له‌سه‌ر بودجه‌ى گشتى ده‌ژێن، بۆیه نابێت په‌ڕه‌كان و فه‌رمانگه‌كه‌یان بۆ گه‌وره‌پیشاندانى به‌رپرسه حكومییه‌كان به‌كاربهێنرێت، جگه له‌وه‌ش بڵاوكراوه‌كانیان به ئاراسته‌ى پیشاندانى كاره‌كانیان وه‌كو چاكه نه‌بێت، به‌ڵكو وه‌كو پرنسیپێكى شه‌فافیه‌ت و ته‌نها به ئاراسته‌ى ئاگاداركردنه‌وه‌ى هاوڵاتیان بێت له كاروباره‌كان.