راپۆرتێک لەبارەی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان 

 

پێشەکی:

بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، سەر بە وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنى حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستانە، ئەرکی پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە لە بواری پۆستە و گەیاندن دا. 

له‌م راپۆرته‌دا وردتر له‌سه‌ر كار و ئه‌ركی به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ و كێشه‌كانیان ده‌وه‌ستین.

 

بەشی یەکەم: ئیشوکارەکانی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنى گه‌رمیان

 

1. ناساندنی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنى گه‌رمیان 

بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان لە ساڵی 1996 دامەزراوە، سه‌ره‌تا بەناوی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی کەرکوک بوە و بارەگاکەی لە قەزای دەربەندیخان بوە، لەساڵی 2004 باره‌گاكه‌ى گواسترەوەتەوە بۆ كه‌لار بوە بە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان.

ئەم بەڕێوبەرایەتیە دو نوسینگه‌ى هه‌یه‌: كه‌لار و كفری، هه‌روه‌ك خودی به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ش خۆی لە 7 هۆبەدا دەبینێتەوە: (کارگێڕیی، یاسایی، وردبینی، ژمێریاری، تەکنیک، پۆستە و ئایتی).

ژمارەی تێكڕا فەرمانبەرانی به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان (89) فه‌رمانبه‌ره‌ (26 فەرمانبەر له‌ دیوانی به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان، 28 فه‌رمانبه‌ر له‌ نوسینگه‌ى پۆسته‌ و گه‌یاندنى كه‌لار و 35 فه‌رمانبه‌ر له‌ نوسینگه‌ى پۆسته‌ و گه‌یاندنى كفری).

کاری سەرەکی ئەم بەڕێوبەرایەتییە دابینکردنی خزمەتگوزارییە لە بواری پۆستە و گەیاندندا، لە بواری گەیاندن دا دابینکردنی خزمەتگوزاری مۆبایل و ئینتەرنێتە، لە بواری پۆستەدا گواستنەوە و هێنان و بردنی پۆستەی فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکانی سنوری ئیدارەی گەرمیان و هاوڵاتیانه‌ لە نێوان شاره‌كانى گه‌رمیان و هه‌رێم و عێراق و دەرەوەی وڵاتیشدا.

 

2. خزمه‌تگوزارییه‌كانى بوارى پۆسته‌

ا. جۆره‌كانى پۆسته‌

خزمه‌تگوزارییه‌ به‌رده‌سته‌كانى پۆستە له‌ گه‌رمیان دو جۆرن: پۆستەی تۆمارکراو و پۆستەی ئاسایی.

"پۆستەی تۆمارکراو وەسڵی هەیە کە دەتوانین بەداواداچونی بۆ بکەین، ئەگەر نەگەیشتە شوێنی خۆی فەرمانگەکان دەتوانن لەڕێگەی وەسڵی تۆماری پۆسته‌كه‌یه‌وه‌ ئاگەدارمان بکەنەوە کە پۆسته‌كه‌ بۆ نەگەشتوەتە شوێنی مەبەست، بەو پێیەی کە پۆسته‌ى تۆمارکراودا ژمارەی دەخرێتەسەر بە پێی سیسته‌مى ژمێركاری پۆسته‌یی "نظام حوسبه‌ البریدیه‌" کە دەتوانین لەو رێگەیەوە ئاگەداریان بکەینەوە کە بەریدەکەیان گەشتوەتە ئەو جێگایە و ئەو کەسە وەریگرتوە". یوسف غەفور، بەڕێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار، وای وت.

وتیشی: جۆرێکی دیکە پۆستەمان هەیە کە ئاساییە، ئەم جۆرە پۆستە وەریدەگرین و ژمارەی دەخەینەسەر، لەلایەن خۆمانەوە ئەتوانین ئەو لایه‌نه‌ ئاگەداربکەینەوە کە ئەوەندە پۆسته‌مان بۆ ناردون، هەر پۆسته‌یه‌ك نێره‌ر "ارسالیە"ـی خۆی هەیە و ئەتوانین ته‌نها ژمارەی لەسەر دابنەین.

هێما بۆ ئەوەشدەکات: لە ئێستادا نوسراوی فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکان گرنگیش نەبێت تۆمارکردنی بۆ دەکرێت و به‌ شێوازی تۆماركراو ده‌ینێرین، بۆئەوەی بەدواداچونی بۆ بکەین بەو پێیەی بەدواداچونکردن بۆ پۆسته‌ى تۆمارکراو ئاسانترە لە پۆسته‌ى ئاسایی، لەبەر ئەوەی ژمارە و کۆدی ریجستەری لەسەر دادەنرێت، لەم رێگایەوە ئەتوانین بزانین کە پۆسته‌كه‌ گەیشتوە یاخود نا.

 

ب. ئاماری پۆستەی هاتو و رۆشتو

لەم لیستەی لایخوارەوە ئاماری پۆستەی هاتو و رۆشتوی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان بۆ ساڵی 2023 دەخەینەڕو:

 

 

تێبینی:

مەبەست لە "روزمە"ی هاتو کە پێچراوی بچوکی پێدەڵێن، لە دەرەوەی وڵاتەوە دێت و لە یاسای پۆستە لە 1 گرام تا 2 کیلۆ گرام پێی دەوترێت "روزمە" واتا پێچراوی بچوک.

هەرچی پێچراوی "روزمەی" هاتووە، مەبەست لەو پۆستەیە کە لە 2 کیلۆ و یەک گرامەوە دەستپێدەکات هەتا سەرەوە.

 

ت. پۆسته‌كان زۆربه‌یان هی داموده‌زگا حكومییه‌كانن

بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دو نوسینگەی هه‌یه‌ له‌ کەلار و کفری، کاری ئەم نوسینگانە گەیاندنی پۆستەیە بە بەڕێوبەرایەتی پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان و دابەشکردنی پۆستەی هاتو.

بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: کاری ئەم دو نوسینگەیەمان ئەوەیە ئەو پۆستانەی کە دەچێتەلایان کۆی دەکەنەوە و دەیهێننە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان پاشان دەیگوازینەوە بۆ سلێمانی.

هاوکات ئه‌حمه‌د رەشید، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کفری، دەڵێت: ئەو پۆستانەی کە لەلایەن فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکانەوە دێتە لای ئێمە کۆیاندەکەینە و هەفتەی جارێک گوێزه‌ره‌وه‌ى پۆسته‌مان هه‌یه‌ و سه‌رجه‌م پۆسته‌كان ده‌بات بۆ بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان. 

"ئەو پۆستانەی کە لەسەرجەم فەرمانگەکانەوە دێتە نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار هەمویان وەردەگرین، پێچانەوەیان بۆ دەکرێت و ئامادەیان دەکەین، پاشان رادەستی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیانی دەکەین، ئەوانیش خشتەی بۆ دەکەن و دەینێرن". یوسف غەفور، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستەو گەیاندنی کەلار، وای وت. 

وتیشی: ئەو فەرمانگانەی پۆسته‌مان بۆ دەنێرن دەبێت مۆری فەرمانگەکە لەسەر زەرفەکە بێت، ئێمەش کە وەریدەگرین مۆری لێدەدەین کە بەپێی رێكه‌وتى "بەرواری" رۆژەکەیە کە وەرمانگرتوە، رێكه‌وته‌كه‌ش هەمو رۆژێک دەگۆڕێت، کە پۆستەکە دەردەچێت لای ئێمە مۆری ئەو رۆژەی لێدەدەین.

یوسف غەفور، هه‌روه‌ها ئاماژه‌ى به‌وه‌شكرد: سەرجەم  فەرمانگەکانی سنوری ئیدارەی گەرمیان پۆستەمان بۆ ئەهێنن، ئێمە لێرە تۆماری دەکەین و پاشان دەیدەینه‌ بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، ئه‌وانیش دەینێرن بۆ سلێمانی و له‌وێشه‌وه‌ دابه‌ش ده‌كرێت و بۆ شار و ناوچه‌كانى دیكه‌، ئەو پۆستانەشی لە سلێمانی و هەولێر و شاره‌كانى دیكەوە بۆمان دێت دابەشی دەکەین بەسەر فەرمانگەکاندا، بۆ هەریەکە لە کەلار، رزگاری، قۆرەتو، باوەنور، کوڵەجۆ، خانەقین و تا پەروێزخانیش.

سه‌رباری ئه‌وه‌ش هێشتا هه‌مو ده‌زگا حكومییه‌كان پۆسته‌كانیان ناده‌ن به‌ نوسینگه‌كانى پۆسته‌ بۆ گواستنه‌وه‌یان.

یوسف غه‌فور، له‌وباره‌وه‌ وتى: هەندێک لە فەرمانگەکان کەمتر پۆستەکانیان دەهێنن یان هەیە پەلەیەتی و خۆی ده‌ینێرێت، ئه‌گه‌رچی ئێمه‌ نوسراومان کردوە بۆ ئیدارەی گەرمیان و قایمقامیەت كه‌ پۆستەکانیان لە رێگەی ئێمەوە بنێردرێت، چونکە گرنتیی زیاتره‌ و تێچوی کەمترە.

لەبارەی ئەوەی کە تاچەند هاوڵاتیان پۆستەکانیان دەبەنە نوسینگەکانی پۆستە له‌ شاره‌كان، بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: پۆستی هاوڵاتیمان زۆر کەمە، خەڵک پۆستمان بۆ بهێنن دەیگەیەنین بۆیان، کە نایهێنن دیارە ئامرازی خێراتر و باشتریان هەیە.

 

پ. ناردنى پۆسته‌ بۆ عێراق و هه‌رێم كراوه‌یه‌ و بۆ ده‌ره‌وه‌ى وڵات راگیراوه‌

یوسف غەفور، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار، دەڵێت: لە پێشودا پۆستمان بۆ دەرەوەی وڵات هەبوە بۆ سەرجەم وڵاتان پۆستمان دەنارد، بەڵام ماوەی چەند ساڵێکە راگیراوە و ته‌نها پۆستمان بۆ دێت نه‌ك ئه‌وه‌ى لێره‌وه‌ پۆست بنێرین بۆ ده‌ره‌وه‌ى وڵات.

لەبارەی هۆکاری راگرتنی پۆستی دەرەوەی وڵات، بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: هۆکارەکەی لای وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنە كه‌ پێمان راگەیەنراوە پۆستی دەرەوەی وڵات وەرنەگرین، کەی پێمان بڵێن پۆستی دەرەوە وەربگرن وەریدەگرین و ئێمە ئامادەین کێشەمان نییە.

لە بەرامبەریشدا، یوسف غەفور، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار، دەڵێت: بەردەوام رۆژانە پۆستی دەرەوەی وڵات بۆ هاوڵاتیان و دامودەزگا و پزیشكه‌كانمان بۆ دێت، کە هەموی ناونیشانی لەسەرە و ئێمەش بەپێی ئەو ناونیشانە دابەشی دەکەین بەبێ بەرامبەر.

شێرزاد محه‌مه‌د، لێپرسراوی هۆبەی پۆستە لە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان ئاماژه‌ى به‌وه‌كرد راگیرانى پۆسته‌ى ده‌ره‌وه‌ى وڵات زیانى هه‌بوه‌ له‌ روی كه‌مبونه‌وه‌ى داهاتیانه‌وه‌ "پێشتر کە پۆستی دەرەوەی وڵاتمان هەبو لە مانگێکدا ملیۆنێک دینار یان زیاتر داهاتمان ده‌بو، به‌ڵام ئێستا 300 بۆ 400 هه‌زار دیناره‌".

هاوکات ئه‌حمه‌د رەشید، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کفری، دەڵێت: هاوڵاتیانی عەرەب کە خەڵکی ناوچەکانی خوارن، پۆستەکانیان بۆ ناوچەکانی خواروی عێراق له‌نمونه‌ى شارەکانی: (بەسرە، کەربەلا، نەجەف و ..هتد) دەهێننه‌ لای ئێمە و بۆیان دەگەیەنین لە سلێمانییەوە بۆ هەولێر و لە هەولێریشەوە دەبرێت بۆ بەغداد پاشان دابەشی دەکەن بەسەر شارەکاندا.

 

ج. به‌دواداچون بۆ گه‌یشتنى پۆسته‌كان

یوسف غەفور، بەڕێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار، هێمای بۆ ئەوەکرد: ئەگەر پۆستێک نەگاتە شوێنی خۆی ئێمە دەتوانین پەیوەندی بە هەولێرەوە بکەین پرسیاریان لێبكه‌ین کە ریجستەری ژمارەی ئاماژەپێكراو گەشتوەتە کوێ؟ هەولێریش پێمان دەڵێت لەو رێكه‌وته‌ نێردراوە بۆ پۆستەی بەغداد، چونكه‌ ئەوان پەیوەندییان هەیە لە گەڵ بەغداد و ئەگەر پۆستەکە دوابکەوێت ئێمە بەدوایدا دەچین بۆ ئەوەی بزانین بۆچی نەگەیشتوە؟ 

 

ح. پاراستنى تایبه‌تمه‌ندیی پۆسته‌كان

بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: ئەو پۆستانەی لەرێگەی بەڕێوبەرایەتییەوە دەگوازرێتەوە، لە هیچ بازگەیەک پۆستی ئێمە نابێت بکرێتەوە و کردنەوەی بۆناکرێت، زۆربەی لایه‌نه‌كان رێز لە پۆستە دەگرن.

یوسف غەفور، بەڕێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی كه‌لار، دەڵێت: پۆسته‌ له‌رێگەی ئێمەوە دەستکاریی ناکرێت، چۆن وەرگیراوە بەو شێوەیە دەگەیەنرێتە شوێنی مەبەست.

 

خ. نرخی پۆستە

نرخی پۆسته‌كان به‌پێی كێشیان دیارییكراوه‌.

یوسف غەفور، بەڕێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی كه‌لار، دەڵێت: نرخی پۆستەکان بەپێی کێشیانە، پاره‌كه‌ش به‌ پێی پولی پۆسته‌ لێیان وه‌رده‌گرین كه‌ ئێمه‌ پولی پۆستەمان هەیە بۆهەر دامودەزگایەک کە دێن ده‌یكڕن و ئەو کاتەی پۆستەکە ده‌هێنن به‌ به‌رچاویانه‌وه‌ دەیکێشین و بەپێی کێشەکەی پولی پۆستەی پێوەدەنێین، پولیش جۆری زۆرە کە (250، 500، 750، 1000 و 5000) دینارییان هه‌یه‌. پولیش فه‌رمییبونى پۆستەکە دەگەیەنێت، ئەگەر پۆسته‌كه‌ پولی پێوە نەبێت واتە فه‌رمیی نییە، به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ بونی پوله‌كه‌ دەیسەلمێنێت کە لە فەرمانگەی پۆستەوەیە.

دەشڵێت: نرخەکانیش بەمشێوەیەن :10 گرام به‌ هه‌زار دیناره‌، 20 گرام به‌ 1500 دیناره‌، کە هەمو ئه‌مانه‌ش به‌ سیسته‌مى كۆمپیوته‌رى به‌پێی سیسته‌مى ژمێركاریی پۆسته‌یی "نظام حوسبه‌ البریدیه‌" ئه‌نجام ده‌درێت و بڕ و كێشی پۆسته‌كه دەدەین بە سیستەمەکە و خۆی نرخه‌كه‌ى دیاریی ده‌كات و ئێمه‌ش به‌گوێره‌ى بڕى پاره‌كه‌ى پولی پێوه‌ده‌لكێنین.

 

د. پۆسته‌ له‌ كه‌رتى تایبه‌ت دا

جگه‌ له‌ پۆسته‌ و گه‌یاندنى حكومیی، ژماره‌یه‌ك نوسینگه‌ و كۆمپانیای ئه‌هلییش هه‌ن كه‌ له‌ سنوره‌كه‌دا كارى گه‌یاندنى پۆسته‌ ده‌كه‌ن.

شێرزاد محه‌مه‌د، لێپرسراوی هۆبەی پۆستە لە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، ده‌ڵێت: نوسینگەکانی پۆستە بۆلای ئێمە نایەن، زۆربەیان ئەبێت رێنمایی ئێمەیان هەبێت، بەڵام نایەنە لای ئێمە، بۆ ئەمەش ئەبێت ئیدارەی گەرمیان رێنماییان پێبدات بۆ ئەوەی لە رێگەی ئێمەوە نوسینگەکانی پۆستە بکرێنەوە.

دەشڵێت: تائێستا تەنها یەک نوسینگەی پۆستە هاتوەتە لامان بۆ وەرگرتنی مۆڵەت، زۆربەیان نایەن و هیچ چاودێرییەکمان نەبوە بەسەریانەوە .

لە بەرامبەردا، بورهان عەبدولڕەحمان، بەڕێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، لەبارەی شێوازی مۆڵەتپێدان به‌و نوسینگه‌ و كۆمپانیایانەوە، دەڵێت: کە داواکارییەک دێتە لامان ئەوەی پێویست بێت بەپێی رێنماییەکان کارەکەی بۆی دەکەین، پاشان دەینێرین بۆ وەزارەت، کەسی داواکار خۆی دەچێتە وەزارەت، پاش وەرگرتنی مۆڵەت بەپێی یاسا و رێنماییەکان بە نوسراو بۆ ئێمە دەگەڕێتەوە، ئەوکات ئێمە مامەڵە لەگەڵ ئەو کۆمپانیایە دەکەین، بەڵام مۆڵەتی نەبێت مامەڵەی لەگەڵ ناکەین.

دەشڵێت: سەرجەم کۆمپانیاکانی گواستنەوە و گەیاندن ئەبێت لەڕێگەی ئێمەوە مۆڵەت دەربکەن، بەبێ مۆڵەت پێی بزانرێت یان ئاگەدار بکرێینەوە پێیان دادەخەین.

هاوکات شێرزاد محه‌مه‌د، لێپرسراوی هۆبەی پۆستە لە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: زۆربەی ئەو نوسینگانەی پۆستە کە هەن، لقی لاوەکین و لقی سەرەکییان لە سلێمانییە، لقی سەرەکی مۆڵەتی وەزارەتی هەیە و ئەوەلیاتیان هەیە و هەمویان ره‌زامه‌ندیی ئاسایشیان هەیە لەگەڵ ئیدارەی گەرمیان.

لە بەرامبەردا، سەرمەد ئازاد، به‌ڕێوبه‌رى نوسینگەی سامان پۆست لە كفری، دەڵێت: لقی سەرەکیمان لە سلێمانییە لەلایەن وەزارەتی ناوخۆ و ئاسایشەوە مۆڵەتی هەیە، مۆڵەتی لقی سەرەکی بۆ هەمو پارێزگای سلێمانییە، ئێمەش ئەو مۆڵەتە بەکاردەهێنین لە شاری خۆمان، هیچ پەیوەندییەکمان بە رێکارە ئیدارییەکانیەوە نییە.

دەشڵێت: لەڕوی چاودێریی و رێنماییەوە زیاتر لایەنی ئەمنی و ئاسایش ناوبەناو سەردانمان دەکەن لێکۆڵینەوە دەکەن، کە خۆی دەبینێتەوە لە پشکنین، هەریەکە لە وەزارەتی ناوخۆ و ئاسایش و تەندروستی رێنماییان هەیە کە ئەو پۆستانەی وەک داودەرمان و شتێک رێكه‌وتى به‌سەرچونی لەسەر نەبێت و ئەو شتانەی لە سنور گومرک ناکرێن، قەدەغەیە بگوازرێنەوە.

له‌باره‌ى نرخی پۆسته‌ له‌ كه‌رتى تایبه‌تدا، سەرمەد ئازاد، به‌ڕێوبه‌رى نوسینگەی سامان پۆست لە كفری ئاماژه‌ى به‌وه‌كرد: بۆ هەمو شارەکان نرخی گەیاندنى پۆسته‌ 4500 دیناره‌، بۆ ناو خودی قه‌زاى  کفریش هه‌زار دیناره‌.

له‌وه‌ڵامى ئه‌وه‌ى نرخی پۆستەی نوسینگەکانی پۆستەی ئەهلیی ئایا حكومه‌ت دیارییده‌كات یان نا؟ بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان، وتى: ئێمە نرخ دیاریی ناکەین، کەرتی تایبەت خۆی نرخ بۆ خۆی دیاریی دەکات وەکو هەمو بازاڕ، بەڵام حکومەت کاتێک تەداخول دەکات کە ئەگەر بو بە "ئیستغلال کردن".

لەبارەی پاراستنی تایبەتمەندیی پۆستەکانیشەوە، سەرمەد ئازاد، به‌ڕێوبه‌رى نوسینگه‌ى پۆسته‌ى سامان‌، دەڵێت: لە بازگەکان پۆستەکانی ئێمە هەندێکی کردنەوەی بۆدەکرێت، کە ئەمەش پەیوەندی به‌ رێکارەکانی ئاسایشەوە هەیە.

 

3. خزمه‌تگوزارییه‌كانى بوارى گەیاندن

ا. هێڵی ناوخۆیی

بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: لەبواری گەیاندندا ئێستا هێڵی تەلەفۆن کارناکات، گەیاندنمان داوەتە کەرتی تایبەت و خۆمان گەیاندنمان نییە.

هاوکات ئه‌حمه‌د رەشید، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کفری، دەڵێت: بەهۆی بونی مۆبایلەوە کاری تەلەفۆناتمان نەماوە، ئێستە تەنها کاری پۆستە دەکەین.

یوسف غەفور، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار، باس لەوە دەکات: یەکێک لەکارەکانی ئێمە پێش ئەوەی بەدالە بدرێت بە کۆمپانیا، ئیشوکاری بەدالەمان هەبو، وەک چاککردنی هێڵەکان چی لە دەرەوە و ناوەوە بێت لەسەر کارتی بەدالەکان و کاری کێبڵات و رێکخستنی کاروباری سەرجەم دامودەزگا حکومییەکان و هاوڵاتیانمان دەکرد، بەڵام  ئێستا چونكه‌ هێڵه‌ ناوخۆییه‌كان نه‌ماون، ئیشوکارەکانمان لە ئێستادا تەنها لەبواری پۆستەدا ماوه‌ته‌وه‌.

بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، ئاماژە بەوەدەکات: خزمەتگوزارییەکانى گه‌یاندن كه‌ خۆی له‌ هێڵی ته‌له‌فۆنی زه‌مینی دا ده‌بینێته‌وه‌، لە ئێستادا لە لایەن دو کۆمپانیاوە جێبەجێدەکرێت، بۆ هێڵەکانیش ئەوان جارێ جێبەجێیان نەکردوە و پرۆژەکە تەواو نەبوە، چونکە خزمەتگوزارییەکان دەبێت هەم ئینتەرنێت دابین بکەن بۆ ماڵان و هەم تەلەفۆن و ڤیدیۆ کە ئەمەش سێ خزمەتگوزارییە لە یەک خزمەتگوزاریدا.

 

ب. دابینکردنی ئینتەرنێت بۆ فەرمانگەكان

یەکێک لەکارەکانی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دابینکردنی ئینتەرنێتە بۆ فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکان، کە ئەمەش بەپێی گرێبەست لەگەڵ وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن دا ئەم کارە دەکەن.

بورهان عه‌بدولڕه‌حمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: بەپێی گرێبەست لەگەڵ وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن، ئێمە لەرێگەی کۆمپانیاوە ئینتەرنێتمان بۆ سەرجەم فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکان دابینکردوە و وەکو بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان بەو کارە هەڵدەستین.

دەشڵێت: کاری حسابات ئێمە دەیکەین و پارە دەدەین بەکۆمپانیا، فەرمانگەکان خۆیان هەقیان نییە، ئەم کۆمپانیایە جیایە بەس کاری ئەوەیە کە ئینتەرنێت بۆ فەرمانگە حکومییەکان دابین بکات.

هێماش بۆ ئەوە دەکات: فەرمانگەکان بۆ دابینکردنی ئینتەرنێت دەبێت داوا لە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندن بکەن کە پێویستیان بە ئینتەرنێتە، لە سەرەتادا پێویستی بە داوا نەبو بەهۆی ئەوەی وەزارەت گرێبەستی کردوە بۆ فەرمانگەکان و ناوی فەرمانگەکان رادەستی کۆمپانیاكان کرابو، بەڵام لەدوای ئەوەوە هەندێک فەرمانگەی تازە دەکرێتەوە کە ناویان ئەوکات نەبوە، دەبێت داوا ئاراستەی بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندن بکەن.

ئاماژە بەوەشدەکات: لە ئێستادا 99.9% ئەم کارە جێبەجێکراوە بۆ سەرجەم دامودەزگا حکومییەکان، ئێمە بڕی ئینتەرنێتیان بۆ دیاریدەکەین، تائێستا ئینتەرنێت بۆ 280 فەرمانگە و دامودەزگای حکومیی له‌ سنورى گه‌رمیان دابینکراوە.

عیماد عه‌بدولخالق، لێپرسراوی هۆبەی تەکنیک له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: یەکێکی دیکە لەکارەکانی ئێمە ئەوەیە کاتێک لە فەرمانگەیەک هێڵی ئینتەرنێت دەبڕێت ئێمە خێرا چارەسەری دەکەین.

 

ت. چاودێرییكردنى كۆمپانیاكانى گه‌یاندن و ده‌زگاكانى راگه‌یاندن

بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان لەرێگەی لیژنەکانیەوە چاودێریی کۆمپانیاکانی گەیاندن و دەزگاکانی راگەیاندن دەکات و بۆ هەر بوارێک لیژنەی تایبەتی خۆی هەیە.

بورهان عبدولڕەحمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: بۆ هەر بوارێکی گەیاندن لیژنەیەکمان هەیە، لیژنەمان هەیە کە تایبەتە بە بەدواداچونی ئیشوکارەکانی کۆمپانیاکان و ئێزگەی رادیۆ و تەلەفزیۆنەکان، لیژنەمان هەیە کە تایبەتە بە بورجەکان، لیژنەش هەیە ئێمە ئەندامین تیایدا کە بۆ سیمکارتە کە ئەم لیژنەیە لە ئیدارەی گەرمیانە و پەیوەندی بە بواری گەیاندنەوە هەیە، بەڵام کارەکە وەزارەتی ناوخۆ داویەتی بە ئیدارەی گەرمیان.

دەشڵێت: ئەرکی ئەو لیژنەیەمان کە چاودێری رادیۆ و تەلەفزیۆنەکان دەکات ئەوەیە کە بزانرێت کێ مۆڵەتی هەیە و کێ مۆڵەتی نییە، لەلای ئێمە ئەبێت هەموی تۆمارکرابێت، ئەم لیژنەیە سێ مانگ یان شەش مانگ جارێک راپۆرت دەنوسن بۆ وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنی دەنێرن.

هاوکات عیماد عه‌بدولخالق، لێپرسراوی هۆبەی تەکنیک له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: کاری لیژنەکەمان چاودێری و سەرپەرشتیکردنی ئینتەرنێت و کۆمپانیاکانی گەیاندنە كه‌ رێکخستن بۆ کارەکانیان دەکەین بۆ ئەوەی بزانین بەپێی رێنماییەکانی وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن كارده‌كه‌ن یاخود نا.

 

پ. رێگه‌پێدان به‌ دانانى بورجی گه‌یاندن

عیماد عه‌بدولخالق، لێپرسراوی هۆبەی تەکنیک له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: چاودێریی ئەو بورجانە دەکەین کە دادەنرێت، لەکاتی دانانی پێویستە رێنماییەکانی ئێمە جێبەجێبکرێت، بەبەردەوامی چاودێرییان دەکەین بۆ ئەوەی بزانین  بەپێی رێنماییەکان دانراون.

هاوکات بورهان عه‌بدولڕەحمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: کاتێک کۆمپانیایەک یاخود کەسێک دێت بۆ دانانی بورجێک ئەبێت لیژنەمان بچێت کەشفی بۆ بکات، بۆ ئەوەی بزانرێت ئەم بورجە شیاوە لەو شوێنە دابنرێت یان نا، ئەبێت لەسەر ئەو بنەمایە دابنرێت کە ئەبێت بەرزی چەند بێت و ئەو شوێنەی لەسەر دادەنرێت کۆنکرێت بێت.

دەشڵێت: ئەبێت بەڕێوبەرایەتی ژینگە چاودێریی ئەوەمان بۆ بکات کە ئایا ئەو فریكوێنسیانه‌ى بورجەکان لە چوارچێوه‌ى رێگەپێدراو دایە یاخود نا و رێنجی دیاریکراوی هەیە و کەی لەو رێنجە دەرچو کێشەی هەیە.

هاوکات عیماد عەبدولخالق، لێپرسراوی بەشی تەکنیک لە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: ئەو رێنماییانەی کە بۆ دانانی بورج دانراوە، لەسەر بنەمای تەندروستی دانراوە.

 

ج. به‌دواداچونى سكاڵاى هاوڵاتیان

یەکێک لە ئەرکەکانی لیژنەی گەیاندن، بەداواچونی سکاڵای هاوڵاتییانە لەبواری گەیاندن دا.

لەمبارەیەوە، بورهان عه‌بدولڕەحمان، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: کاتێک هاوڵاتییەک سکاڵایەکی هەیە لە هەر بوارێکی گەیاندندا بێت، کە دێتە لای ئێمە لیژنەمان دەچن چاودێریی و بەداواداچونی بۆدەکەن، دەچنە شوێنەکە و لێی دەکۆڵنەوە، کێشەی هاوڵاتییەکە لەلایەن چ کۆمپانیایەکەوە بێت لیژنەكه‌  نوسراوی بۆدەکەن و چاودێریی دەکەن تا کێشەکە چارەسەر دەبێت.

 

به‌شى دوه‌م: گرفتەکانی پەیوەست بە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیانه‌وه‌

1. گرفتی قەیرانی دارایی

قەیرانی دارایی یەکێکە لەو گرفتانەی کاری کردوەتە سەر کاروباری سەرجەم فەرمانگە و دامودەزگا حکومییەکان، بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیانیش لەو گرفتە بەدەر نییە.

ئه‌حمه‌د رەشید، بەڕێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کفری، دەڵێت: پۆستەکانمان کە لە رێگەی "ناقل بەرید"ـەوە دەبرێت، پارەی پێویستە بۆ کرێی ئۆتۆمبیل، ئه‌م پاره‌یه‌ش خه‌رجكردنى زۆر دواده‌كه‌وێت، ته‌نانه‌ت پارەی ساڵی 2021 لەم چەند رۆژه‌ی رابردو بۆمان خەرجکراوە، هه‌روه‌ها ئیفادی "ناقل بەرید" و خۆمان کە رۆژانە ئەچین بۆ کەلار و سلێمانی یان هەرشوێنێکی دیکە، پێمان نادرێت کە ئەمەش مایەی کێشەیە بۆمان.

هاوکات یوسف غەفور، بەڕێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار، دەڵێت: پێشتر ئۆتۆمبیلمان هەبو راستەوخۆ لە هەفتەیەکدا دو بۆ سێ جار پۆستمان دەبرد بۆ هەولێر و بەپێچەوانەشەوە ئەوەی لە هەولێر بو دەمانهێنایەوە، بەڵام ئێستا بەهۆی قەیرانی داراییەوە پۆستەکانمان دەبرێتە سلێمانی و له‌وێوه‌ دەبرێت بۆ هەولێر.

 

2. گرفتی بینا

گرفتی بینا یەکێکە لەو گرفتانەی کە روبەڕوی بەشێکی زۆری فەرمانگە حکومییەکان بوەتەوە، یەکێک لەوانە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیانە.

یوسف غەفور، بەرێوبەری نوسینگەی پۆستە و گەیاندنی کەلار، دەڵێت: بیناکەمان زۆرکۆنە، لە ساڵی 1983ـوه‌ دروستکراوە و نۆژەننەکراوەتەوە و وەکخۆیەتی، نوسینگەی پۆستەی کەلار و بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی گەرمیان پێکەوە لە بینایەکین، پێشتر پۆستەی کەلار لێرە بو، کە بەڕێوبەرایەتی پۆستە و گەیاندنی کەرکوک گۆڕا بۆ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، لە دەربەندیخانەوە هاتنە بینای نوسینگه‌ى پۆستەی کەلار.

هاوکات، بورهان عەبدولڕەحمان، بەڕێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆستە و گەیاندنی گەرمیان، دەڵێت: بیناکەمان لە ئەنجامی بومەلەرزەکەوە هەندێک درزی تێکەوتوە، داوامانکردوە بۆ چاککردنەوەی و کەشفمان ناردوە، چاوەڕێین بۆ ئەوەی بۆمان چارەسەر بکەن.

 

به‌شى سێیەم: دەرەنجام و راسپاردەکان

یەکەم: دەرەنجام

1. به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان، یه‌كێكه‌ له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌ دێرینه‌كانى سنوره‌كه‌ و له‌سه‌ره‌تادا به‌ناوى كه‌ركوك و پاشان له‌ ساڵی 2004ـه‌وه‌ وه‌كو به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان به‌رده‌وام بوه‌. ئه‌م به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌ دو نوسینگه‌ى هه‌یه‌ له‌ كه‌لار و كفری و تێكڕا (89) فه‌رمانبه‌رى هه‌یه‌.

2. ئه‌گه‌رچی ئه‌م به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌ دو به‌شى سه‌ره‌كییه‌ (پۆسته‌ و گه‌یاندن)، به‌ڵام له‌ئێستادا ته‌نها خزمه‌تگوزاریی له‌ بوارى پۆسته‌دا هه‌یه‌ و گه‌یاندن كه‌ مه‌به‌ست لێی هێڵی ته‌له‌فۆنی زه‌میینییه‌، چه‌ند ساڵێكه‌ نه‌ماوه‌، به‌ڵكو ئه‌م بواره‌ش دراوه‌ به‌ كه‌رتى تایبه‌ت و بڕیاره‌ كۆمپانیا له‌ رێگه‌ى دابینكردنى ئینته‌رنێته‌وه‌ هه‌ستێت به‌ دابینكردنى هێڵی ناوخۆییش له‌گه‌ڵ ئه‌و هێڵه‌دا، به‌ڵام هێشتا به‌گه‌ڕ نه‌خراوه‌.

3. هه‌رچی خزمه‌تگوزاریی بوارى پۆسته‌یه‌، به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ پۆسته‌ ده‌گه‌یه‌نێته‌ ناوشاره‌كانى گه‌رمیان و هه‌رێم و عێراقیش، به‌ڵام چه‌ند ساڵێكه‌ ناردنى پۆسته‌ى بۆ ده‌ره‌وه‌ى وڵات راگرتوه‌ به‌ فه‌رمانى وه‌زاره‌ت، به‌ڵام پۆسته‌ى له‌ ده‌ره‌وه‌ى وڵات و ناوخۆشه‌وه‌ بۆ دێت.

4. پۆسته‌ى ناوخۆیی زۆرتر له‌لایه‌ن حكومه‌ت و داموده‌زگا فه‌رمییه‌كانه‌وه‌ به‌كارده‌هێنرێت، به‌ڵام ئه‌مه‌ش زیاتر بۆ گه‌یاندنى پۆسته‌یه‌ به‌ شار و ناوچه‌كانى دیكه‌، ئه‌گینا بۆ ناوخۆی شاره‌كانى گه‌رمیان، زۆرجار داموده‌زگاكان خۆیان به‌ریدی ناوخۆییان هه‌یه‌ و خۆیان ده‌یگه‌یه‌نن.

5. رێكاره‌كانى كاركردنى پۆسته‌ له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ مه‌ركه‌زییه‌ و له‌لایه‌ن وه‌زاره‌تى گواستنه‌وه‌ و گه‌یاندنه‌وه‌ دانراون و كاریان له‌سه‌ر ده‌كرێت، نرخه‌كانیش مه‌ركه‌زین و به‌پیی كێشی پۆسته‌كانن، له‌ بری پاره‌ش، پول له‌ زه‌رفی پۆسته‌كان ده‌درێت كه‌ ئه‌و پولانه‌ له‌لایه‌ن ئه‌و كه‌سه‌ى پۆسته‌كه‌ ده‌نێردرێت ده‌كڕدرێت و چه‌ندین جۆری هه‌یه‌.

6. پۆسته‌كان كه‌ له‌لایه‌ن به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیانه‌وه‌ ده‌نێردرێن، به‌وته‌ى به‌رپرسانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌، راده‌ى پارێزراوییان باشه‌ و ناكرێنه‌وه‌.

7. له‌پاڵ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان، ژماره‌یه‌ك كۆمپانیا و نوسینگه‌ى كه‌رتى تایبه‌ت هه‌ن كه‌ كارى گه‌یاندنی پۆسته‌ ده‌كه‌ن، به‌ڵام له‌گه‌رمیاندا ژماره‌یان سنورداره‌ و زۆرتریش لقن وه‌ك له‌وه‌ى كۆمپانیایه‌كى سه‌ره‌كیی بن. ئه‌مان هیچ په‌یوه‌ندییه‌كیان به‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیانه‌وه‌ نییه‌، به‌ڵام لایه‌نه‌ ئیداریی و ئه‌منیی و ته‌ندروستییه‌كان ئاگادار و چاودێریانن.

8. نرخی پۆسته‌ له‌ كۆمپانیا و نوسینگه‌كانى كه‌رتى تایبه‌ت جیاوازه‌ و كۆمپانیاكان خۆیان دایده‌نێن و به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان ده‌ڵێت ئاگادارى نرخ دانانیان نیین.

9. له‌ بوارى گه‌یاندن دا، ئیشوكاره‌كانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندن ته‌نها له‌وه‌دا چڕ بوه‌ته‌وه‌ كه‌ ئینته‌رنێت له‌ رێگه‌ى كۆمپانیاوه‌ بۆ داموده‌زگا حكومییه‌كانى سنوره‌كه‌ به‌بێبه‌رامبه‌ر دابین بكات. كاره‌كانى دیكه‌ى ئه‌م بواره‌ى زیاتر چاودێرییه‌، له‌نمونه‌ى چاودێریی كۆمپانیاكانى بوارى گه‌یاندن و داموده‌زگا میدیاییه‌كان. هه‌روه‌ك به‌دواداچون بۆ ئه‌و سكاڵایانه‌ى هاوڵاتیان ده‌كات كه‌ له‌ بوارى گه‌یاندن و له‌سه‌ر كۆمپانیاكان هه‌یانبێت.

10. له‌دانانى بورجه‌كانى گه‌یاندن و په‌یوه‌ندییدا، به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنى گه‌رمیان لیژنه‌ى تایبه‌تى هه‌یه‌ و به‌دواداچون بۆ ئه‌م بواره‌ ده‌كات و ره‌زامه‌ندیی ده‌دات به‌ دانانى بورجه‌كان و به‌پێچه‌وانه‌وه‌، ئه‌مه‌ش به‌ پشت به‌ستن به‌ ژماره‌یه‌ك رێنمایی كه‌ له‌ وه‌زاره‌ته‌وه‌ پێیان دراوه‌.

11. به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ ژماره‌یه‌ك كێشه‌ى هه‌یه‌، له‌نمونه‌ى كێشه‌ى دارایی و كه‌ڵه‌كه‌بونى ئه‌و قه‌رز و سولفانه‌ى له‌لای حكومه‌تن به‌كاریگه‌ریی قه‌یرانى دارایی، هه‌روه‌ها كێشه‌ى بینا و نه‌بونى بینای پێویست.

 

دوه‌م: راسپارده‌كان

1. كه‌رتى گواستنه‌وه‌ و گه‌یاندن، له‌و كه‌رتانه‌ن كه‌ پێویستیان به‌ رێكخستنه‌وه‌یه‌، چونكه‌ دو كه‌رتى گرنگن و په‌یوه‌ستن به‌ ژیانى هاوڵاتیانه‌وه‌ به‌تایبه‌تى له‌م سه‌رده‌مه‌دا، بۆیه‌ پێویسته‌ ئیشوكاره‌كانیان رێكبخرێته‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌ك كه‌ ره‌چاوى خێرایی خزمه‌تگوزارییه‌كان و به‌رزكردنه‌وه‌ى كوالێتییان بكرێت و نوێ بكرێنه‌وه‌ و به‌پشتبه‌ستن به‌ سیسته‌مه‌ نوێیه‌كانى ئه‌م بواره‌ گه‌شه‌یان پێبدرێت.

2. له‌ئێستادا بوارى گه‌یاندن به‌ شێوه‌یه‌كى ته‌واو راده‌ستى كه‌رتى تایبه‌ت كراوه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ى له‌م هه‌نگاوه‌دا زۆر حسابی بۆ نه‌كراوه‌، رۆڵی كه‌رتى حكومییه‌. وایده‌بینین كه‌ دواى راده‌ستكردنى بوارى گه‌یاندن به‌ كه‌رتى تایبه‌ت، پێویسته‌ رۆڵی حكومه‌ت له‌م بواره‌دا به‌هێز بێت، به‌تایبه‌تیش له‌ بوارى چاودێریی و هه‌ڵسه‌نگاندن و لێپێچینه‌وه‌دا.

بوارى گه‌یاندن كێشه‌ى زۆری هه‌یه‌ و له‌م نێوه‌نده‌دا مافی هاوڵاتیان به‌ به‌رده‌وامیی پێشێل ده‌كرێت، به‌ڵام چاودێریی حكومه‌ت و لێپێچینه‌وه‌ى له‌ كۆمپانیاكان به‌ راده‌ى پێویست نییه‌. بۆیه‌ ده‌بێت ئه‌م رۆڵه‌ى حكومه‌ت كاراتر بكرێت.

3. به‌شى زۆری هاوڵاتیان ئاگادارى خزمه‌تگوزارییه‌كانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ و گه‌یاندنی گه‌رمیان نین، ئه‌مه‌ش به‌وهۆیه‌ى تواناى به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ سنورداره‌، هه‌روه‌ك له‌لایه‌كى تریشه‌وه‌ رۆشنبیری هاوڵاتیان له‌باره‌ى پۆسته‌وه‌ هێنده‌ به‌ربڵاو نییه‌.

بۆ ئه‌مه‌ پێویسته‌ هه‌ڵمه‌تى هۆشیاركردنه‌وه‌ ئه‌نجام بدرێت، تیایدا هاوڵاتیان ئاشنا بكرێن به‌و خزمه‌تگوزارییانه‌، هه‌روه‌ك خزمه‌تگوزارییه‌كانیش به‌ رادیه‌یه‌كى ئه‌وه‌نده‌ ئاسان و خێرا به‌رده‌ست بخرێن، كه‌ هاوڵاتى خۆی ده‌ستپێشخه‌ریی بكات بۆ به‌كارهێنانیان.

4. هاتنه‌ ناوه‌وه‌ى كه‌رتى تایبه‌ت بۆ بوارى پۆسته‌ گرنگه‌، چونكه‌ له‌ دونیای ئێستادا زیاتر كۆمپانیاكانن ئه‌م بواره‌ به‌ڕێوه‌ده‌به‌ن نه‌ك حكومه‌ت، به‌ڵام ده‌بێت ئه‌م هاتنه‌ ناوه‌وه‌یه‌ رێكبخرێت و به‌بێ بونى رێكارى پێویست نه‌هێڵرێته‌وه‌، هه‌روه‌ك خودی حكومه‌تیش چاودێرێكى چالاك و كارا بێت به‌سه‌ریانه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ى مافی هاوڵاتی بپارێزێت.

هه‌روه‌ها له‌ بوارى گه‌یاندنیشدا پێویسته‌ ئه‌و كۆمپانیایانه‌ى كه‌ له‌ بواره‌كه‌دا كارده‌كه‌ن له‌ سنوره‌كه‌، پابه‌ند بن به‌و خزمه‌تگوزارییانه‌ى كه‌ بڕیاربوه‌ له‌ ناوچه‌كه‌دا به‌گه‌ڕى بخه‌ن، له‌نمونه‌ى به‌گه‌ڕخستنى هێڵی ته‌له‌فۆن و ڤیدیۆی ناوخۆیی.

5. پێویسته‌ حكومه‌ت خۆی به‌شدار بێت له‌ به‌هێزكردنى كه‌رتى پۆسته‌دا، ئه‌ویش به‌وه‌ى ده‌زگاكانى ناچار بكات كه‌ پشت به‌ خزمه‌تگوزارییه‌كانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پۆسته‌ ببه‌ستن، نه‌ك ئه‌وه‌ى هه‌ر ده‌زگایه‌ك خۆی فه‌رمانبه‌ر دابنێت بۆ گواستنه‌وه‌ى پۆسته‌كانى كه‌ ره‌نگه‌ له‌ روى تێچونه‌وه‌ زیاتر بكه‌وێت له‌سه‌ر حكومه‌ت.