پێشه‌كى:

بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، سەر بە بەڕێوبەرایەتی گشتی هاتوچۆیه‌ له‌ دیوانی وەزارەتی ناوخۆی حكومه‌تى هه‌رێم، ئه‌م به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌ له‌ ساڵی 2004 به‌م ناوه‌ى ئێستا كراوه‌ته‌وه‌ و كارى جێبه‌جێكردنى یاسا و رێنماییه‌كانى په‌یوه‌ست به‌ بوارى هاتوچۆ له‌ سنورى گه‌رمیاندا راده‌په‌ڕێنێت.

جگه‌ له‌ خودى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، خاوه‌نى سێ به‌شى سه‌ره‌كییه‌ له‌ هه‌ریه‌كه‌ له‌ قه‌زاكانى: كه‌لار، كفری و خانه‌قین، له‌گه‌ڵ سێ بنكه‌ له‌ ناحیه‌كانى: رزگاریی، باوه‌نور و مه‌یدان.

له‌نێو خودی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیانیش، چەند بەشێکى كارگێڕیی هه‌یه‌، له‌وانه‌: بەشی ئامار، بەشی ئەندازە، بەشی ژمێریاری، بەشی یاسا، بەشی مۆڵەت، بەشی تابلۆ، بەشی تۆمار، بەشی کامێرا و بەشی داواکان.

 

به‌شى یه‌كه‌م: گرفتەکانی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان

یه‌كه‌م: کەمیی کارمەند و پسپۆڕییان

 

1. کەمیی کارمەند لە بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان

راگرتنی پرۆسه‌ى دامەزراندنى فه‌رمانبه‌ران لە ساڵی 2013ـه‌وه‌ گرفتی بۆ بەشەکانی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان دروستکردوە.

محسن مەنسور کەرەم، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: بە هەمو بنکە و به‌شه‌كانمانه‌وه‌، 662 كارمه‌ندین، 34 له‌وانه‌ش ئه‌فسه‌رن.

باسی له‌وه‌شكرد: بەپێی گەورەیی شارەکە و ئیشوکارەکان بەشی کەلار كه‌ سەنتەری ئیدارەی گەرمیانە، ژماره‌ى کارمەندی زیاترە لە بەشەکانی دیکە.

 

 

به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، پێیوایه‌ ئه‌و ژماره‌ كارمه‌نده‌ كه‌مه‌ بۆ ئه‌وان.

له‌وباره‌وه‌ ده‌ڵێت: ئێمە بەدەست کەمی کارمەندەوە دەناڵێنین، بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان له‌ڕاستیدا هاتوچۆی کەلارە و تەنها تابلۆکەی گۆڕاوە و بوە بە بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، ئه‌گینا كارمەندەکانمان هەمان کارمەندن، ئەمە لە کاتێکدابوە کەپێشتر کەلار قەزایەک بوە رێژەی ئۆتۆمبێل تیایدا کەم بوە، بەڵام لەئێستادا (30-40) هەزار ئۆتۆمبیلی تیایه‌.

وتیشی: لەساڵی 2013ـدا، (100) کارمەندمان بۆ دامەزرێنرا، له‌وه‌به‌دوا تائێستا هیچ کارمەندێکمان بۆ دانەمەزراوە، زۆربەی بەشەکانمان نەقسی هەیە، بەڵام توانیومانە تاڕادەیەک نەهێڵین کاری خەڵک بوەستێت، ئەمەش بە ماندوبونی پۆلیسەکانمان.

باسی له‌وه‌شكرد: ناشکرێت بە بەردەوامی بەهۆی کەمی کارمەندەوە پۆلیسەکانمان ماندوبن، بەم بارودۆخی قەیران وبێ موچەییەی کە هەیە، خۆشبەختانە پۆلیسەکانمان قبوڵیان کردوە لەبەر ئەوەی خزمەتی خەڵک دەکەن، ئەگینا ئیشوکارەکانمان بە هۆی کەمی کارمەندەوە زۆر ئەستەمە.

هاوکات، عه‌لی محه‌مه‌د عه‌لی خان، لێپرسراوی بەشی تۆمار له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، دەڵێت: کەمیی کارمەند یەکێکە لەگرفتەکانی بەشی تۆمار، ئەم بەشەی ئێمە کارمەندی زۆری پێویستە، رۆژانە نزیکەی (250) هاوڵاتی کاریان بۆ رایی دەکرێت، ئەم ژمارە زۆرە بە کارمەندی کەمەوە ناکرێت و کارمەندی زۆری پێویستە، لە کاتێدا ئەو کارەی ئێمە بەم کارمەندانەوە دەیکەین بەقەد هۆبەیەکی سلێمانییە؛ لەگەڵ پێدانی هەندێک لە دەسەڵاتەکان لە پارێزگاکانەوە بە ئیدارە سەربەخۆکان پێویستی بە بونی کارمەندی زیاترە.

وتیشی: پێشتر تەنها تازەکردنەوە و بەناوکردن هەبو، بەڵام ئێستا ئاڵوگۆڕی تابلۆ و بەناوکردنەوەی ژمارەش هەیە، کە تازە ئەم دەسەڵاتانەمان پێدراوە.

هاوکات محسن مەنسور کەرەم، بەڕێوبەری بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: لەگەڵ کردنەوەی بەشی نوێ و پێدانی دەسەڵاتەکان، داوای دامەزراندنی کارمەندمان کردوە، بەڵام بەهۆی نەبونی دامەزراندن و قەیرانی داراییەوە نەکراوە، ئێمە زیاتر مەبەستمان کردنەوەی بەشەکەیە بۆ خزمەتی هاوڵاتیان.

هێماش بۆ ئەوەدەکات: من هەمو کات ئەوە دەڵێم کە وای لێدێت پۆلیسی هاتوچۆ کە ناسنامەکەی ئەوەیە لەسەر جادە بێت، ئێستا بەشەکان پرکراوەتەوە لە پۆلیس، لەوە دەترسین دواڕۆژ سەرشەقامەکان چۆڵبێت.

دەشڵێت: بەهۆی کردنەوەی بەشی (تابلۆ، مۆڵەتی ئیلیکترۆنی و بەشی تۆمار)ـه‌وه‌، ناچار دەبێت پۆلیسی بۆ بێنین، کە پۆلیس نەبێت دەبێت پۆلیسی سەرجادەکان بکێشینەوە، گەر وا بڕوات لەکۆتاییدا ئیدارەکەمان تۆکمە دەبێت و جادەکانمان لەدەستدەردەچێت.

هاوکات، سامان عه‌لی، وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: لە هەر جێگایەک کارمەندێک کەم دەکەینەوە، بۆ ئەوەی بتوانین بەشێکی پێ کارابکەین.

فراوانبونی سنوری ئیدارەی گەرمیان وایکردوە پێویستی بە كارمه‌ندى هاتوچۆی زیاتر بێت، ئەفسەرانی هاتوچۆش دەڵێن بەهۆی کەمی کارمەندەوە دۆخه‌كه‌ کۆنترۆڵ ناکرێت.

نەبەرد حەمید فەیزوڵڵا، لێپرسراوی بەشی ئەندازەی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: رۆژبەڕۆژ سنوری ئیدارەی گەرمیان رو لە فراوانبون دەکات، بەردەوام پرۆژەی نیستەجێبون و گەڕەکی نوێ دروست دەکرێت، ناتوانین بەو کارمەندە کەمە کۆنترۆڵی بکەین.

لە بەرامبەردا، سامان عەلی، وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: بەردەست نەبونی کارمەندی پێویست، وایکردوە نەتوانین لە سەرجەم فولکە و شەقامەکان کارمەندی پێویست دانەین بۆ هاتوچۆیەکی سەلامەت.

هێماش بۆ ئەوەدەکات: 11 ساڵە کارمەندمان بۆ دانەمەزراوە، ئەمە سەرەڕای ئەوەی ساڵانە بەهۆکاری خانەنشینبون و گیان لەدەستدان، چەندین کارمەندمان کەم دەکات.

 

2. گرفتی کەمیی کارمەند لە بەشی قەزاکان

گرفتی کەمی کارمەندی نەک تەنها لەناو بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، بەڵکو بەشی قەزاکانی سەربە بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆشی گرتوەتەوە، ئەمەش وایکردوە کارمەند لە بەشێک کەم بکەنەوە بۆ بەشێکی دیکە.

دیار محەمەد حەمید، لێپرسراوی بەشی هاتوچۆی قەزای کفری، دەڵێت: گرفتی کەمی کارمەند وایکردوە کارەکانمان وەکو پێویست بەرێوەنەچێت، هەندێکجار فشارمان لەسەربوە کارمەندمان لە بەشێکەوە کەم کردوەتەوە بۆ بەشێکی دیکەمان زیادکردوە.

هاوکات حەیدەر وەلا ناجی، لێپرسراوی بەشی هاتوچۆی قەزای خانەقین، دەڵێت: کەمی کارمەند رێگر بوە لە باشتر جێبەجێکردنی ئەرکەکانمان، نەبونی کارمەندی پێویست وایکردوە ناچاربین کارمەندی سەرجادەکان بهێنینەوە بۆ ناو فەرمانگە بەمەبەستی جێبەجێکردنی مامەڵەی هاوڵاتیان، هاوڵاتیش کاری ناڕوات ئه‌گەر کارمەندی پێویست لە ناو فەرمانگە نەبێت و کارەکانی بۆ جێبەجێ بکات، لە کاتێدا کارمەندی ناو فەرمانگە و سەرجادە تەواوکەری کارەکانی یەکن.

دەشڵێت: زاڵگە و بنکەکانی ساڵح ئاغا و پەروێزخان تا دەگاتە مەیدان سەر به‌ بەشی هاتوچۆی خانەقینن، بەکردنەوەی بازگەی سەوزبڵاخ کە دەبێت کارمەندی بۆ دانەین، کەمی کارمەند کاریگەری زۆری هەبوە لەسەرمان .

 

3. گرفتی کەمی کارمەند لە مەفرەزەکانی ناو شاری کەلار

بەڕێوبەری بەشی هاتوچۆی ناو شاری کەلار باس لەوە دەکات فراوانبونی شاری کەلار و زۆربونی روداوەکانی هاتوچۆ و قەرەباڵه‌غی ناو شار، وایکردوە  کەمی کارمەند زۆر کاریگەریی هەبێت لەسەریان.

رزگار عەدنان، دەشڵێت: کەرتمان نییە، تەنها بەشی هاتوچۆی ناو شاری کەلار خۆیەتی کە مەفرەزەیەکی (5) کەسیمان هەیە بۆ هەمو کەلار، پێویستمان بە (5) مەفرەزەیە کە دابەشی بکەین بەسەر پێنج کەرتدا، بۆ ئەوەی کە روداوێک یان قەرەباڵه‌غییەک رودەدات، بتوانین بە زوترین کات بگەینە ئەو شوێنە و چارەسەری بکەین.

دەشڵێت: ئەو مەفرەزەیەی هەمانە زۆر کەمە، لە ئاست ئەو گەورەبون و فراوانبونەی شاردا نییە، کەمی کارمه‌ند وایکردوە زۆر کاریگەری لەسەر کارەکانی ئێمە هەبێت، نەتوانین وەکپێویست ئەو بۆشاییانە پڕبکەینەوە کە بەهۆی فراوانبونی شارەوە دروست دەبێت.

هێماش بۆ ئەوە دەکات: لە ناو شاری کەلاردا جادەوبانێکی زۆر دروستکراوە، ئەمە وایکردوە فریانەکەوین، ماوەی (10) ساڵە هەمان کارمەندمان هەیە لەکاتێدا لە دە ساڵی رابردودا کارمەندمان بەهۆی کۆچکردنی بۆ دەرەوەی وڵات و خانەنشینبون و کۆچی دواییه‌وه‌ کەمی کردوە، لەبەرامبەردا جادە و ئۆتۆمبیل و فولکە زیادیان کردوە.

 

4. پاسه‌وان و شۆفێری ئه‌فسه‌ران

به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، له‌گه‌ڵ ئاماژه‌دان به‌وه‌ى ژماره‌ى كارمه‌ندیان كه‌مه‌، به‌ڵام نه‌یشارده‌وه‌ كه‌ به‌شێك له‌و كارمه‌ندانه‌ وه‌كو پاسه‌وان و شۆفێری ئه‌فسه‌ره‌كان كارده‌كه‌ن.

له‌م باره‌یه‌وه‌ وتى: پاسه‌وان و شۆفێر بەپێی فەرمانی وەزارەت دەستنیشانکراون بۆ ئەفسەر و کۆتاپلەداری فەرمانگە یان بەڕێوبەرایەتی، به‌شێوه‌یه‌ك هەر ئەفسەرێک یەک پاسەوانی هەیە، ئەفسەر هه‌یه‌ تەنها شۆفێری هەیە، چونكه‌ بەجلی سەربازییەوە ئەفسەر نابێت ئۆتۆمبیل لێبخوڕێت، هه‌روه‌ها بەڕێوبەری بەشەکان شۆفێرێك و پاسه‌وانێكیان هەیە.

به‌وته‌ى خۆیشی زۆربەی ئەفسەرەکان کە لەبەڕێوبەرایەتی دەوام دەکەن بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەی بەهۆی کەمی کارمەندەوە دروستبوه‌، پاسەوانەکانیان دوای گەیاندنی ئەفسەر بۆ سەر ئەرکەکەی، هاوکاری بەشەکان ده‌كه‌ن.

 

5. پسپۆڕێتیى ئه‌فسه‌ر و كارمه‌ندان

له‌وه‌ڵامى ئه‌وه‌ى تاچه‌ندێك ئه‌فسه‌ر و كارمه‌نده‌كانتان پسپۆڕن له‌و بوارانه‌ى كه‌ كارى تێدا ده‌كه‌ن یاخود خولی راهێنانیان بینیوه‌، محسن مه‌نسور كه‌ره‌م، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان وتى: به‌رپرسی بەشی یاسا دەبێت دەرچوی كۆلێژی یاسا بێت، ژمێریاریی بەهەمانشێوە، بەشی مۆڵەت کۆلێژیی نییە هه‌تا به‌رپرسه‌كه‌ى پسپۆڕ بێت.

له‌باره‌ى به‌شى ئه‌ندازیارییشه‌وه‌، ئاماژه‌ى به‌وه‌دا به‌رپرسه‌كه‌ پسپۆڕی ئه‌ندازیاریی نییه‌ و به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌شیان ته‌نها یەک ئەندازیاریان هەیە، ئه‌ویش لە شارەوانییەوە به‌ تەنسیب هاتوه‌ته‌ لایان.

له‌باره‌ى به‌شه‌كانى دیكه‌وه‌ ئاماژه‌ى به‌وه‌كرد كه‌ ئه‌و به‌شانه‌ هه‌ندێكیان كۆلێژ و به‌شى زانستییان نییه‌ هه‌تا به‌رپرس و كارمه‌نده‌كان ده‌رچوى ئه‌و به‌شانه‌ بن، له‌نمونه‌ى به‌شى مۆڵه‌ت، به‌ڵام به‌وته‌ى خۆی خولیان بۆ كراوه‌ته‌وه‌.

وتیشی: بۆ هەربەشێک پسپۆڕیی خۆیان نەبێت، ئەبێت خول ببینن و ماوەی خوله‌کانیش جیاوازە بۆ هەر بوارێک، بۆنمونه‌ هەر ئامێرێک دێت بۆ به‌ڕێوبه‌رایه‌تیمان، خولی لەسەر دەکرێته‌وه‌ لە هەولێر، وەک کردنەوەی خولی تایبەت بە ئامێره‌كانى بەشی ئەندازە یان ئەو ئۆتۆمبێلانه‌ى كارى بۆیاخ ده‌كه‌ن، ئه‌مانه‌ ئه‌فسه‌ر و كارمه‌نده‌كان هه‌مویان خولیان بینیوه‌.

 

دوەم: كێشه‌ى بودجە و پێداویستی و رێكاره‌كان

 

1. نەبونی  ئالیات و پێداویستییەکان

نەبونی بودجە و سەرهەڵدانی قەیرانی دارایی، یەکێکە لەو کێشانەی کاریگەری کردوەتە سەر کارەکانی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، نەبونی پێداویستی گرفتی بۆ کارەکانی بەشی ئەندازەی هاتوچۆی گەرمیان دروستکردوە.

نەبەرد حەمید، لێپرسراوی بەشی ئەندازەی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: کاتێک  ئەمانەوێت لە شوێنێک  کارێک بکەین هەندێک هێمای پێویست و تاسەی پلاستیکی بۆ دابنەین، بەردەستمان نییە، نەبونی بودجە و قەیرانی دارایی گرفتی بۆ کارەکانمان دروستکردوە، کە ئەو پێداویستیانەمان بەردەست نەبێت بۆی دانەین، خەڵکیش داوامان لێدەکەن شوێنێک قەرەباڵه‌غی لە سەرە هێمای بۆ دابنرێت، کە نەبێت گرفتە بۆمان.

دەشڵێت: لە ساڵی (2019)ـوه‌ تائێستا یەک هێمایان بە نەکڕیوین، ته‌نانه‌ت تاكه‌ هێمایەک نەهاتوەتە بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان بۆ ئێمە و تایبەت بەسنورەکە کڕدرابێت، هاتوچۆی سلێمانی هاوکارییان کردوین لە روی دابینکردنی هێما و بۆیاخەوە بۆ زۆربەی پێداویستیەکانمان.

هاوکات، محسن مەنسور کەرەم، بەڕێوبەری بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: چەندینجار داوامانکردوە پێویستیمان بە تاسەی پلاستیکییە و ده‌بێت هەمانبێت و لە زۆر شوێن دابنرێت، بەڵام تائێستا هیچ وەڵامێک نەدراوینەتەوە و رەتکراوەتەوە.

لێپرسراوی بەشی هاتوچۆی خانەقین، حیدەر وەلا ناجی، دەڵێت: بەهۆی قەیرانی داراییەوە هیچمان بۆ دابین ناکرێت، تەنانەت تاسەیەکی دەستکردیشمان بۆ دابین نەکراوە.

 

2. كێشه‌ى سوتەمەنی

"بەهۆی قەیرانی دارایی و نەبونی بەنزینی پێویسته‌وه‌، لە دەرەوەی سنورى ناحیه‌ى باوەنور رەنگە زۆرجار ئاگامان لە بارودۆخی ئەو رێگایانە نەبێت، ئەگەرچی تا ناحیەی مەیدان سنوری کاری ئێمەیە". محسن مەنسور کەرەم، بەرێوبەری بەڕێوبەرایەتی هاتو چۆی گەرمیان، وای وت.

وتیشی: ئێستە بەهۆی نەبونی سوتەمەنی پێویستەوە رەنگە هەفتەی جارێک چاودێریی ئه‌و رێگایه‌ بکرێت، کە ئەمەش دەرئەنجامی خراپی لێدەکەوێتەوەکە و سەرپێچیی لەدەرەوەی چاودێری ئەنجام دەدرێت، شۆفێر دەزانێت ناوچەیەک چاودێریی لەسەرنەبێت، ئەوا تیژڕەویی یان لادانی نایاسایی یاخود ده‌رچونێكى "أجتیاز" نایاسایی بە ئازادانە دەکات.

هاوکات، سامان عەلی، وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: کەمی سوتەمەنی گرفتی بۆ دروستکردوین، چونكه‌ لەڕوی دابینكردنى سوتەمەنییەوە ئۆتۆمبیلەکانی هاتوچۆ نابێت بەهەمان شێوەی ئۆتۆمبیلی فەرمانگەکانی دیکە حسابیان بۆ بکرێت، بەهۆی ئەوەی دەبێت بەردەوام مەفرەزەی گەڕۆکمان هەبێت و بگەڕێت.

دەشڵێت: ئۆتۆمبیله‌كانمان بڕی 150 بۆ 200 لیتر سوتەمەنی بۆ سەرف دەکرێت، بە بچوکترین روداوی هاتوچۆ دەبێت تیمێکی هاتوچۆ بەزوترین کات بگاتە جێگای روداوەکە، رۆژ هەیە 3 بۆ 4 روداو تۆمارده‌كرێت.

هێما بۆ ئەوەشدەکات: ئۆتۆمبیلەکانی هاتوچۆ شەش پستۆنن، ئەگەر لە رۆژێکدا 4 دەرچونیان هەبێت، لە مانگەکەدا سەروی 150 بۆ 200 لیتر بەنزین سەرف دەکەن.

هاوکات، رزگار عەدنان، لێپرسراوی بەشی هاتوچۆی ناو شاری کەلار، دەڵێت: ئەگەر بمانەوێت لە 100% کارەکانمان جێبەجێبکەین، بەدڵنیاییەوە بەهۆی کێشەی سوتەمەنییەوە ناتوانین و رێگردەبێت، بەڵام بەپێی ئەو سوتەمەنیەی هەمانە جوڵە دەکەین، لەکاتێدا جوڵەکە لە تموحی ئێمەدا نییە، بەڵام بەو بەنزینە کەمەوە زۆرترین  جوڵە دەکەین و شوێنە سەرەکییەکانمان پێ پڕکردوەتەوە.

به‌شێك له‌ ئۆتۆمبیله‌كانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، تایبه‌ته‌ به‌ ئه‌فسه‌ره‌كان و گواستنه‌وه‌یان، كه‌ ئه‌مانه‌ش سوته‌مه‌نیان له‌لایه‌ن حكومه‌ته‌وه‌ بۆ دابین ده‌كرێت.

به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، له‌مباره‌یه‌وه‌ وتى: هەمو ئۆتۆمبیلی ئه‌فسه‌ره‌كان رێژه‌یه‌ك سوته‌مه‌نییان بۆ دیارییكراوه‌، ئه‌ویش بەپێی ئیشوکارەکەی و دوریی نێوان ماڵه‌وه‌ و شوێنكاره‌كه‌ى دیارییكراوه‌.

له‌باره‌ى به‌كارهێنانى ئۆتۆمبیله‌كانیان بۆ كارى كه‌سیی "شەخسی"یەوە وتى: ئەم ئۆتۆمبێلانە بۆ کاری شەخسی بەکارناهێنرێن، چونکە هەموی بۆیاخی شین و سپییە و فەڕاڕەشی لەسەرە و بۆ ئیشی تایبەت و مەدەنی نەشیاوە بەکاربێت.

 

3. کێشەی تابلۆی کاتیی

ساڵانە ژمارەیەکی زۆر ئۆتۆمبێل لە مەرزی نێودەوڵەتی پەروێزخانەوە هاوردەی هەرێمی کوردستان دەکرێن، ئەم ئۆتۆمبیلانە وەکو هاتوچۆی گەرمیان باسی لێوەدەکەن کێشەی درەنگ کەوتنی تابلۆی کاتییان بۆ دروست دەبێت.

لەبارەی ئەم کێشەیەوە، محسن مەنسور کەرەم، بەرێوبەری بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: کێشەی درەنگ کەوتنی تابلۆی کاتییمان هەیە کە دەبێت ئەو ئۆتۆمبیلانەی لە مەرزی نێودەڵەتی پەروێزخانەوە دێنە کوردستان، لە پارێزگای سلێمانی تابلۆی کاتییان بۆ بکرێت.

دەشڵێت: وەکو ئیدارە سەربەخۆکان، ئیدارەی گەرمیان مەرزێکی نێودەوڵەتیمان هەیە، راستەوخۆ داوام کردوە لە بەڕێوبەرایەتی گشتی دیوانی وەزارەتی ناوخۆ، هاوشێوەی پارێزگاکانی (سلێمانی، هەولێر و دهۆک) کە مەرزی نێودەوڵەتیان هەیە، ئێمە تابلۆی کاتیی له‌لامان بکرێت، خۆمان دەزگای چاپی تابلۆمان هەیە، بەڵام تائێستا وەڵام نەدراوینەوەتەوە.

هێماش بۆ ئەوە دەکات: زەختی ئێمە دەکەوێتە سەر هاتوچۆی سلێمانی بە هۆی ئەوەی سلێمانی مەرزی باشماخی هەیە، هاتوچۆی سلێمانی دەبێت تابلۆی کاتیی بۆ ئەو ئۆتۆمبێلانە بکات کە لە هەردو مەرزی نێودەوڵەتی پەروێزخان و باشماخەوە هاوردەی هەرێمی کوردستان دەکرێن، بەم هۆیەوە هەندێكجار تابلۆی کاتیی بەپێی توانا ناکرێت، هاتوچۆی سلێمانی فریای هەردو مەرزەکە ناکەوێت، بۆ دروستکردنی تابلۆی کاتیی.

 

4. کێشەی نەبونی ئامێری تایبەت بە مۆڵەتی ئیلیکترۆنی

ماوەی ساڵێکە مۆڵەتی شۆفێریی ئیلیکترۆنی لە بەڕێوبەرایەتی گشتی هاتوچۆی گەرمیان کاراکراوە، وەکو خۆیان دەڵێن کێشەی نەبونی ئامێری پێویستیان هەیە، کە هەمو گەرمیان سێ کۆمپیوتەریان هەیە.

محسن مەنسور کەرەم، بەڕێوبەری بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: هەمو گەرمیان سێ ئامێر و سێ کامێرا و پەنجەمۆری هەیە، کارەکانی مۆڵەتێک کەمترینی 25 خولەک دەخایەنێت، کێشەی کەمی ئامێرمان هەیە کە هەمو گەرمیانی لەسەرە بە خانەقین و کفری و کەلارەوە.

دەشڵێت: کارەکانی بەشی مۆڵەت تەنها دەرکردنی مۆڵەت نییە، بەڵکو (نوێکردنەوەی مۆڵەت، ونبونی مۆڵەت و تەلەفی مۆڵەت)یشه‌، مۆڵەتی تازەش "یه‌كه‌مجار" دەدرێت بەو هاوڵاتیانەی لە رێگەی نوسینگەکانی شۆفێرییەوە کە دەبێت ئەوانەش بکرێت بە مۆڵەت، هەمو ئەمانە کۆدەبنەوە و کەمی ئامێرەکان دەبێته‌ گرفتێكى به‌رچاو.

دانا هیدایەت حیدەر، لێپرسراوی بەشی مۆڵەت لە بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: بۆ کارەکانی ئێمە سێ ئامێر و کۆمپیوتەر کەمە، ئەگەر کۆمپیوتەری پێویستمان بۆ دابین بکرێت زوتر و باشتر کارەکانمان بەڕێوەدەچن، داوای زیادکردنی ئامێرەکانمان کردوە، بەڵام تا ئێستا  بۆمان دابین نەکراوە.

 

5. گرفتی بینا

یەکێک لەو کێشانەی روبەروی بەشێک لە بەڕێوبەرایەتیەکان دەبێتەوە، کێشەی  بچوکی و کۆنی بینایە، بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان پێویستی بە بینایەکی هاوشێوەی هاتوچۆی سلێمانیە.

محسن مەنسور کرەم، بەڕێوبەری بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: کێشەی بچوکیی بینامان هەیە، بەوپێیەی بەڕێوبەرایەتی بەشی زیاتر لەخۆی دەگرێت، ژورمان کەمە بۆ بەشەکان، بەهۆی نەبونی جێگاوە ناچار بۆ فایلی مۆڵەت کەرەڤانەمان داناوە، یەک بینا کێشەکەمان چارەسەر دەکات، بینایەکی هاوشێوەی هاتوچۆی سلێمانیمان پێویستە، بڕیاری ئەوەمانداوە ئەگەر بینایەکی گەورە بکەین ئەم بینایە بکەین بە بینای بەشی هاتوچۆی ناوشار.

دەشڵێت: نەبونی شوێنی راگرتنی ئۆتۆمبێل یەکێکی دیکەیە لەکێشەکان بەهۆی بچوکی روبەری زەوی هاتوچۆی گەرمیانەوە، بەشی تابلۆ شوێنی راگرتنی ئۆتۆمبێلمان نیە تابلۆکانیان بۆ ببەستین، ناچار لەسەر جادە تابلۆکانیان بۆ دەگۆڕین، کە ئەمەش گرفتە بۆ ئێمە وەک بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان و بۆ هاوڵاتییان و جادەکەش.

زیاتر وتی: بەهۆی نەبونی شوێنەوە گەراجمان نیە، چ بۆ ئەو ئۆتۆمبیلانەی حجزیان دەخرێتەسەر، چ بۆ ئەو هاوڵاتیانەشی کە بۆ کارەکانیان رو لە هاتوچۆی گەرمیان دەکەن.

هاوکات، رزگار عەدنان، بەڕێوبەری بەشی هاتوچۆی ناوشاری کەلار، دەڵێت: بیناکەمان کۆنە، وەک پێویست نییە و داڕوخاوە، ئەم بینایەی ئێمەی تیاداین له‌ سه‌ره‌تاى نه‌وه‌ده‌كاته‌وه‌ بینای به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گومرك بوه‌، بەڵام تائێستا هیچ کارێکی نۆژەنکردنەوە و گۆڕانکاری تیادا ئەنجام نەدراوە، چەندینجار داوامانکردوە زەویمان بۆ دابینبکرێت بینایەکی تازەمان بۆ دروست بكه‌ن کە بتوانین تیایدا خزمەتی زیاتر بکەین.

دەشڵێت: سەرەڕای کۆنی بیناکەمان، بچوکە و جێگامان تێیدا نابێتەوە، ئەگەر بێت و ئەو پێنج کەرتەی پێویستمانە دروست بکرێن، جێگامان نییە بۆیان، زەویمان بۆ تەرخانکراوە، بەڵام تائێستا هیچ بودجەیەک تەرخان نەکراوە بۆ دروستکردنی بینا له‌سه‌رى.

 

6. گرفتی نەبونی تۆمارى کامێرای هەولێر و سلێمانی و حسابنه‌كردن بۆ پشكنینی به‌ڕاد

نەبونی کامێراکانی هەولێر وسلێمانی کێشەی بۆ کارەکانی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان دروستکردوە، به‌شى زۆری زیانه‌كانیش له‌مڕوه‌وه‌ به‌ر هاوڵاتیان ده‌كه‌وێت.

رەعد رەحیم، هاوڵاتی له‌ كه‌لار، وتى: بۆ نوێکردنەوەی ساڵانەی ئۆتۆمبێلەکەم رۆشتم بۆ هاتوچۆی هەولێر، لەبەشی غەرامە کە ژمارەی ئۆتۆمبێلەکەمیان لێدا (960) هەزار دینار غەرامەم لەسەر تۆمارکرابو، بەسەیرکردنی مێژوى سه‌رپێچییه‌كان بۆم ده‌ركه‌وت كه‌ من له‌و كاتانه‌دا له‌ هه‌ولێر نه‌بوم، بۆ دڵنیابونەوە سەیری وێنەی ئۆتۆمبێلەکانمان کرد، كه‌چى دو ئۆتۆمبیلی جۆری (لێکسز و تۆیۆتا لاندكرۆزەر) بون كه‌ هیچان جۆری ئۆتۆمبێلەکەی من نەبون، به‌ڵام هەمان تابلۆی منیان بەستبو.

چه‌ند كارمه‌ندێكى به‌شى كامێرای به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، جه‌ختیان له‌ بونى ئه‌م كێشه‌یه‌ كرده‌وه‌ و ئاماژه‌یان به‌وه‌دا: بەهۆی ئەوەی کە ئیدارەی گەرمیان پارێزگا نییە، هاتوچۆی هەولێر و سلێمانی تۆمارى کامێرامان بۆ نانێرن.

هه‌رچی لێپرسراوی به‌شه‌كه‌یه،‌ به‌هۆی وه‌رگرتنى مۆڵه‌تى نه‌خۆشییه‌وه‌، نه‌یتوانى له‌وباره‌یه‌وه‌ لێدوان بدات.

به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، له‌باره‌ى ئه‌م كێشه‌یه‌وه‌ وتى: داوای ئەوەمان کردوە كه‌ ئه‌و تۆمارانه‌مان بۆ بنێردرێت، چونكه‌ سود و گرنگیی خۆی دەبێت لە روی کارئاسانی بۆ هاوڵاتیان.

یه‌كێكى دیكه‌ له‌و كێشانه‌ى هه‌یه‌، قبوڵنه‌كردنى پشكنینی به‌ڕادى سنورى گه‌رمیانه‌ له‌ پارێزگاكانى دیكه‌.

به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان، له‌وباره‌یه‌وه‌ وتى: هەندێکجار ئه‌و پشكنینانه‌ قبوڵدەکرێن و هەندێکجاریش قبوڵناکرێن، له‌كاتێكدا ئه‌م كۆمپانیایانه‌ یاسایین و به‌ واژۆی وەزیری ناوخۆ و بەڕێوبەری گشتی هاتوچۆی هەرێم كراونه‌ته‌وه‌.

وتیشی: وەکو لایه‌نى فه‌رمیی، به‌ڕاد و پشکنینی ئێرە قبوڵە، بەڵام وەکو رۆتین رەنگە ئەفسەرێک بەپێی میزاج کاربکات و بڵێت قبوڵی ناکەم، کە ئەمەش هاوڵاتی باجەکەی دەدات.

 

7. كارنه‌كردن به‌ سیسته‌مى ئیلیكترۆنى

هاوشێوه‌ى ناوچه‌كانى دیكه‌ى هه‌رێم، تائێستا به‌شێكى زۆری ئیشوكاره‌كانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان به‌شێوه‌ ته‌قلیدییه‌كه‌ى پێشو به‌ڕێوه‌ده‌چێت و پشت به‌ سیسته‌مى ئیلیكترۆنى نه‌به‌ستراوه‌.

به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان، له‌مباره‌یه‌وه‌ وتى: بۆ مۆڵەت سیسته‌مى ئیلیكترۆنی هه‌یه‌ و هاوڵاتى دەتوانێت له‌وێ ناوه‌كه‌ى تۆمار بكات، بەڵام له‌ گه‌رمیان به‌شێكى خه‌ڵكه‌كه‌ى خوێنده‌وارییان نییه‌ یان رەنگە لە سیستەمە ئیلکترۆنییەکان نەزانن، بۆیه‌ کەمتر بەکاردەهێنرێت.

 

8. غه‌رامه‌ و كامێرای چاودێریی

له‌ سنورى گه‌رمیاندا كامێرای جێگیری چاودێریی هاتوچۆ بونى نییه‌، به‌ڵكو ئه‌وه‌ى هه‌یه‌ كامیرای گه‌ڕۆكه‌.

به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان، محسن مه‌نسور كه‌ره‌م، له‌وباره‌وه‌ وتى: ئێمە 6  کامێرامان هەیە، چواریان له‌ كه‌لارن و دانه‌یه‌كى له‌ كفری و ئه‌وه‌كه‌شیان له‌ باوه‌نوره‌، کامێراکانیش گەڕۆکن و کامێرای جێگیرمان نییە، بەهۆی ئەوەیشی کە گه‌ڕۆکن کەم دیار دەكەون.

وتیشی: كامێره‌كان به‌پێی رۆژ له‌ رێگاكان داده‌نرێن و تەنها بۆ سەلامەتی گیانی خەڵکە.

له‌باره‌ى ده‌ستكردن به‌ دانانى كامێرای چاودێریی و ئه‌وه‌ى پێی ده‌وترێت "خاڵ بۆ خاڵ" یان "پۆینت تو پۆینت"، به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان وتى: کامێرای خاڵ بۆ خاڵ بەدەستی ئێمە نییە و لەسەرەوە بڕیاری لەسەر ده‌درێت كه‌ لەشوێنەکان دادەنرێت.

له‌باره‌ى غه‌رامه‌كردنیشه‌وه‌، به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان ئاماژه‌ى به‌وه‌دا كه‌ به‌ پێی یاسا و رێنماییه‌كان، جۆری غه‌رامه‌كان دیارییكراوه‌ و ئه‌وانیش پابه‌ندن پێوه‌ى.

وتیشی: غەرامەکان بە مەرکەزیی دیاریکراون و به‌ وەسڵن و بڕی غەرامەش هەموی لە وەزارەتی ناوخۆ دیاریکراوە و بەهیچ شێوەیەک دەستکاریی ناکرێت.

 

9. مۆڵه‌تى شۆفێریی

ده‌رهێنانى مۆڵه‌تى شۆفێری به‌پێی شێوازێكه‌ كه‌ وه‌زاره‌تى ناوچۆ و به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى هاتوچۆی هه‌رێم به‌ مه‌ركه‌زیی دیارییان كردوه‌ و هاوشێوه‌ى ناوچه‌كانى دیكه‌یه‌، ئه‌ویش به‌وه‌ى كه‌سى داواكار ده‌بێت له‌ رێگه‌ى نوسینگه‌كانى ده‌رهێنانى مۆڵه‌تى شۆفێرییه‌وه‌ داواكاریی پێشكه‌ش بكات و خولی راهێنانى تیۆریی و پراكتیكی ببینێت و پشکنینی پزیشکی ئەنجام بدات و دواتر له‌لایه‌ن لیژنه‌یه‌كى هاتوچۆی گه‌رمیانه‌وه‌ تاقی ده‌كرێته‌وه‌.

حاڵه‌تێك كه‌ له‌ گه‌رمیان مایه‌ى تێبینییه‌، هاتنى هاوڵاتى ناوچه‌كانى دیكه‌یه‌ به‌مه‌به‌ستى ده‌رهێنانى مۆڵه‌تى شۆفێریی.

به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان، محسن مه‌نسور كه‌ره‌م، له‌مباره‌یه‌وه‌ وتى: ئێمە هەندێكجار هاوڵاتى قه‌زاى دەربەندیخان وەردەگرین، چونكه‌ ئه‌و قه‌زایه‌ له‌نێوان گه‌رمیان و سلێمانى دایه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر كه‌سێك له‌ ناوچه‌یه‌كى دیكه‌وه‌ وه‌كو هه‌ولێر و سلێمانییه‌وه‌ هاتبێت، ئه‌وا رەنگە لێره‌ كاربكات یان بخوێنێت.

وتیشی: ره‌نگه‌ خه‌ڵك به‌هۆی ئه‌وه‌ى زو مامه‌ڵه‌كان ته‌واو دەبێت رو لێره‌ بكه‌ن، چونكه‌ سلێمانی پارێزگایەکی گەورەیە و رەنگە لەمانگێکدا 2 هه‌زار کەس تاقیکردنەوە بكه‌ن، به‌ڵام لای ئیمە رەنگە بگاتە 100 تا 150 كه‌س.

نه‌شیشارده‌وه‌ هه‌ندێكجار ته‌كلیفیان لێده‌كرێت بۆ کەسێک کە دانیشتوی هەولێر یان سلێمانی بێت و له‌لای ئه‌وان مۆڵه‌ت ده‌ربكات "بەڵام بە بەردەوامیی نیمانە و ناشکرێت".

له‌باره‌ى گرتنه‌به‌رى رێكارى شه‌فاف بۆ رێگرتن له‌هه‌ر حاڵه‌تێكى به‌رتیلدان یان واسته‌كاریی بۆ ده‌رهێنانى مۆڵه‌تى شۆفێریی، به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان وتى:  ئێمە ئاسانکاریی بۆ هاوڵاتیان دەکەین، لە هه‌ر شوێنێک ئاسانکاریی بکرێت گەندەڵی ناکرێت، ئەگەر بەتایبەتی بکرێت بۆ کۆمەڵێک ئەوە حەتمەن گەندەڵییە.

له‌باره‌ى هاوكارییكردنى هه‌ندێك له‌ هاوڵاتیان و ده‌رچواندنیان له‌ تاقیكردنه‌وه‌كانى مۆڵه‌تى شۆفێریی، به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان وتى: ره‌نگه‌ هه‌ندێكجار وەکو گشتیی ئاسانکاری بکەین لەڕوی زیاتر رونکردنەوەی پرسیاره‌كان بۆ فێرخوازان، به‌ڵام ئه‌وه‌ نیه‌ كه‌ خه‌ڵك ده‌ربچوێنین، خەڵکیش كه‌ دێتەلامان بۆ واستەکردن پێی دەڵێم ئەگەر خراپ بێت دەریناچێنین.

 

سێیه‌م: پەیوەندی فەرمانگەکان لەگەڵ بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان

 

1. پەیوەندی بەشی ئەندازەی هاتوچۆی گەرمیان لەگەڵ شارەوانی کەلار

بونی پەیوەندی لەنێوان فەرمانگە حکومییەکان وهاوکاری و هەماهەنگی بە پێویست دەزانرێت بۆ باشتر بەرێوەچونی کارەکانیان. وەکو بەشی ئەندازەی هاتوچۆی گەرمیان باسی لێوەدەکەن، نەبونی پرس و راوێژ گرفت بۆ کارەکارەکانیان دروست دەکات.

نەبەرد حەمید، لێپرسراوی بەشی ئەندازەی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: لەگەڵ شارەوانی پەیوەندییەکی باشمان هەیە، ئەوانیش بەهەمان شێوە ئەگەر هاوکارمانبن کارەکانی ئێمە باشتر بەڕێوە دەچێت، بەڵام هەرکات پرس و راوێژ بە ئێمە نەکرێت گرفت دروست دەبێت.

هاوکات، سامان عەلی، وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: هەماهەنگی هەیە، بەڵام لە ئاستێکی زۆرپێویستدا نییە، زۆرکات شارەوانی کەلار هەڵدەستێت بە کردنەوە یان داخستنی چەند پێچکردنەوەیەک کە خەڵکێکی زۆر گلەیی دەکەن کە کێشەی بۆ دروستکردون، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ پرسنەکردن بە ئێمە.

لە بەرامبەردا، ئەندازیار: دلێرحەسەن، لێپرسراوى بەشی پرۆژەکانی شارەوانی کەلار، دەڵێت: لەگەڵ بەشی ئەندازەی هاتوچۆی گەرمیان هەماهەنگییەکی باشمان هەیە لەکاتی دروستکردنی یوتێرنێک یان بڕینی شەقامێک، گرفتیش دەبێت جاری وا هەیە شارەوانی شەقامێک دادەخات رەنگە هاتوچۆ ئاگای لێ نەبێت، یان کەمتر گونجان هەبێت، بەڵام هەوڵدەدەین ئەمانەش چارەسەر بکەین.

وتیشی: ئەوەی کاری دیزاینی شەقامێک دەکات ئەندازیارە و ئەبێت پسپۆڕی گواستنەوە بێت، بۆ ئەوەی لەبڕیارداندا راستودروست بێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بۆ ئەوەی بزانرێت شەقامەکانی ناو شار لە چ شوێنێک کێشەیەک هەیە و بمانەوێت شەقامێک دروست بکەین، ئەبێت لە گەڵ واقیعی حاڵا مامەڵە بکه‌ین کە ئەفسەرانی هاتوچۆ زیاتر لە واقیع حاڵ شارەزان، بمانەوێت سایدێک بگۆڕین لەگەڵ هاتوچۆ پرس و راوێژ دەکەین.

هێماش بۆ ئەوەدەکات: بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆ ئەندازیاریان نییە و وەک ئەفسەر مامەڵە دەکەن، بۆیه‌ ئەگەر راوه‌رگرتنه‌كه‌ کەمتر بێت، ئەوا هۆکارەکەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە.

نەبەرد حەمید، لێپرسراوی بەشی ئەندازەی بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان، وتى: پێشتر هێڵكارى شه‌قامه‌كان شارەوانی دەیکرد، بەڵام ئێستا بە بڕیاری وەزارەتی ناوخۆ دەبێت به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆ خۆی بۆیاخی رێگاوبانەکان بکات بەتایبەتی ناوشاره‌كان، بۆیه‌ ئێمە بۆیاخ دەکەین بەهاوکاری و گونجان لەگەڵ شارەوانی و ئەندازیارەکانیان كه‌ هاوکارمانن.

 

2. پەیوەندی بەشی ئەندازەی هاتوچۆ گەرمیان و بەڕێوبەرایەتی رێگاوبانی گەرمیان

بەڕێوبەرایەتی ڕێگاوبانی گەرمیان باس لەوە دەکات هەماهەنگییەکی باشیان لەگەڵ بەڕێوبەرایەتی هاتوچۆی گەرمیان هەیە، بەشی ئەندازەی هاتوچۆی گەرمیانیش دەڵێن پێویستمان بە پەیوەندی باشترە.

عەدنان خەلیل، بەرێوبەری به‌ڕێوبه‌رایه‌تى رێگاوبانی گەرمیان، دەڵێت: کاتێک پێویستمان بە راوێژ و رێنمایی هاتوچۆ بێت، راستەوخۆ هاوکارمان بون، پەیوەندییەکی باشمان هەیە لەگەڵ بەشی ئەندازە، توانیومانە هەماهەنگییەکی باش دروست بکەین.

هاوکات، نەبەرد حەمید، لێپرسراوی بەشی ئەندازەی هاتوچۆی گەرمیان، دەڵێت: پێویستمان بە پەیوەندی باشترە لەگەڵ بەڕێوبەرایەتی رێگاوبان، ئەوان هاوکارمانبن ئەتوانین زیاتر هێما لەسەر جادەکان دابنەین.

دەشڵێت:هەندێکجار شوێن هەبوە پێویستی بە یوتێرن بوە تیایدا نەکراوە، ئەمە ئیشی هاتوچۆیە و ده‌بێت پرس بە ئێمە بکرێت کە ئەو شوێنە پێویست دەکات یوتێرن و هێڵی پەڕینەوەی تیادا دروستبکرێت.

ئاماژە بەوەشدەکات: دیزاینی جادەکان ئەبێت بەشێوەیەک بێت بتوانرێت خێرایی و بڕی لێخورینی تیادا دیاریی بکرێت کە گونجاو بێت شوفێر لێخوڕینی تیادا بکات، کە دەبێت حساب بۆ ئەمانە بکرێت له‌ روى ئه‌ندازیارییه‌وه‌.

زیاتر وتی: ئەگەر ئێمە نوێنەرمان هەبێت و پرس و راوێژ بەهاتوچۆ بکرێت، ئەوا بەشێوازێکی ئه‌ندازیاریی و یاسایی دادەنرێت کە هیچ گرفتێک دروست نابێت، ئەمانە پێشتر گرفت بون، بەڵام هەوڵمانداوە چارەسەریان بکەین و هەندێکیشی چارەسەر کراون.

 

پاشكۆ: ئامارى روداو و سه‌رپێچییه‌كانى (3) ساڵی رابردو

 

 

به‌شى دوه‌م: ده‌ره‌نجام و راسپارده‌كان

 

یه‌كه‌م: ده‌ره‌نجام

1. به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان یه‌كێكه‌ له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌ ئه‌كتیڤ و گرنگه‌كانى سنورى گه‌رمیان، له‌دواى راپه‌ڕینه‌وه‌ دروستكراوه‌ و سه‌ره‌تا به‌ناوى كه‌ركو‌كه‌وه‌ بوه‌ و له‌ 2004ـدا ناوه‌كه‌ى كراوه‌ به‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان. ئه‌م به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌ له‌ دیوانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى و سێ به‌ش له‌ قه‌زاكانى: كه‌لار، كفری و خانه‌قین و 3 بنكه‌ له‌ ناحیه‌كانى: رزگاریی، یاوه‌نور و مه‌یدان پێكهاتوه‌.

2. به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ جگه‌ له‌ مامه‌ڵه‌ ئاساییه‌كان له‌ چاودێریی دۆخی هاتوچۆ و رێگریكردن له‌ سه‌رپێچیی، ژماره‌یه‌ك مامه‌ڵه‌ى دیكه‌ش به‌ڕێده‌كات، له‌وانه‌: ده‌ركردنى مۆڵه‌تى شۆفێری، ده‌ركردن و نوێكردنه‌وه‌ى ساڵانه‌ى ئۆتۆمبیل و ...هتد. سه‌رباری ئه‌وه‌ش هێشتا هێزی به‌ڕێوبه‌رایه‌تى پارێزگاكانى نییه‌ و زۆر مامه‌ڵه‌ هه‌یه‌ كه‌ هێشتا ئه‌م به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌ى لێ به‌ده‌ر ده‌كرێت.

3. به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ به‌پشت به‌ستن به‌ یاسا و رێنماییه‌ كارپێكراوه‌كانى هه‌رێمى كوردستان كارده‌كات و هیچ تایبه‌تمه‌ندییه‌كى یاسایی جیاوازی نییه‌ له‌وه‌ى له‌ناوچه‌كانى دیكه‌دا هه‌ن.

4. به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ به‌ده‌ست ژماره‌یه‌ك كێشه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت، له‌وانه‌: كێشه‌ى كه‌میی كارمه‌ند، كێشه‌ى نه‌بونى هه‌ندێك پسپۆڕیی له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌دا، كێشه‌ى ئالیات و پێداویستیی، كێشه‌ى سنورداریی سوته‌مه‌نى و دابینكردنى بودجه‌ بۆیان، كێشه‌ى بینا و ..هتد.

5. هه‌روه‌ها به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ روبه‌ڕوى كێشه‌ى دیكه‌ى ئیداریی ده‌بێته‌وه‌، له‌نمونه‌ى ره‌وانه‌نه‌كردنى تۆمارى سه‌رپێچیی كامێراكانى هاتوچۆ له‌ پارێزگاكانى هه‌ولێر و سلێمانییه‌وه‌ بۆ گه‌رمیان، ئه‌مه‌ش بارگرانى له‌سه‌ر شانى هاوڵاتى زیاتر ده‌كات.

6. ئه‌گه‌رچی به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ كێشه‌ى كه‌میی كارمه‌ندى هه‌یه‌ و ژماره‌ى كارمه‌نده‌كانى تێكڕا (662) كارمه‌ندن (628 كارمه‌ند و 34 ئه‌فسه‌ر)، به‌ڵام به‌شێك له‌و كارمه‌ندانه‌ وه‌كو شۆفێر و پاسه‌وانى ئه‌فسه‌ره‌كان كارده‌كه‌ن، ئه‌گه‌رچی به‌ وته‌ى به‌ڕێوبه‌رى هاتوچۆی گه‌رمیان، ئه‌ركی تریش به‌و پاسه‌وان و شۆفێرانه‌ ده‌سپێرن.

7. ژماره‌ى كارمه‌نده‌كان به‌پشتبه‌ستن به‌ روبه‌ر و قه‌باره‌ى دانیشتوان به‌سه‌ر شاره‌كاندا دابه‌ش نه‌كراون، شارێكى وه‌كو كه‌لار كه‌ ژماره‌ى دانیشتوانه‌كه‌ى زیاتره‌، فه‌رقێكى ئه‌وتۆی نییه‌ له‌گه‌ڵ خانه‌قین له‌ روى ژماره‌ى كارمه‌نده‌وه‌، ره‌نگه‌ ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندیدار بێت به‌ هۆكارى سیاسیی و یان نه‌بونى پلان و روئیا له‌ پرۆسه‌ى دامه‌زراندن دا.

8. شێوازی به‌ڕێكردنى مامه‌ڵه‌كان له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌دا هاوشێوه‌ى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كانى دیكه‌ له‌ ناوچه‌كه‌ و هه‌رێمیشدا، ته‌قلیدیین و پشت به‌ سیسته‌مى ئیلیكترۆنى نه‌به‌ستراوه‌، ئه‌مه‌ش وایكردوه‌ رۆتینات و تێچوى كات و ماده‌ش زیاتر بكات له‌سه‌ر هاوڵاتیان.

9. هه‌ندێكجار   هاوڵاتیان   له‌   شاره‌كانى   دیكه‌ى   گه‌رمیانه‌وه‌   رو   له‌   ناوچه‌كه‌   ده‌كه‌ن   بۆ   ده‌رهێنانى   مۆڵه‌تى   شۆفێریی،   ئه‌مه‌ش   گومان   دروست   ده‌كات   به‌وه‌ى   ئاسانكاریی   بكرێت   بۆیان،   به‌ڵام   به‌ڕێوبه‌رى   هاتوچۆی   گه‌رمیان   ئەم   گومانانە   رەتدەکاتەوە   و   هاتنی   هاوڵاتیان   لە   شاری   دیکەوە   بۆ   گەرمیان   بەمەبەستی   دەرهێنانی   مۆڵەتی   شۆفێریی   دەبەستێتەوە   بەوەی   به‌وپێیه‌ى   رێژه‌ى   ده‌رهێنانى   مۆڵه‌ت   له‌   شاره‌كانى   وه‌كو   هه‌ولێر   و   سلێمانى   زیاتره‌   و   لێره‌   كه‌متر،   بۆیه‌   قه‌ره‌باڵه‌غی   لێره‌   كه‌متره‌.

10. به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه‌ په‌یوه‌ندیی راسته‌وخۆی به‌ ژماره‌یه‌ك فه‌رمانگه‌ى حكومییه‌وه‌ هه‌یه‌، كه‌ دیارترینیان شاره‌وانى و رێگاوبانه‌، ئه‌م په‌یوه‌ندییه‌ له‌ ئاستێكى مامناوه‌ند دایه‌ و به‌ رێكار و كاره‌كانه‌وه‌ دیاره‌ كه‌ لێكتێگه‌یشتنى ته‌واو له‌نێوان هه‌ردولادا نییه‌.

 

دوه‌م: راسپارده‌كان

1. به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان ئه‌ركێكى زۆری له‌سه‌ر شانه‌، بۆ ئه‌مه‌ش پێویستیی به‌ گرنگیپێدانى زیاتر هه‌یه‌، به‌تایبه‌تى له‌ روى دابینكردنى پێداویستی و پڕكردنه‌وه‌ى كه‌موكورتییه‌كانییه‌وه‌. بۆیه‌ ده‌بێت حكومه‌ت له‌ دابه‌شكردنى بودجه‌ دا، گرنگیی ئه‌م به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌ و سروشتی كاره‌كه‌ى ره‌چاو بكات.

2. سه‌رباری ئه‌وه‌ش به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ پێویستی به‌ رێكخستنه‌وه‌ هه‌یه‌، له‌ روى دابه‌شكردنى میلاكات به‌شێوه‌یه‌كى یه‌كسان و هه‌روه‌ها ره‌خساندنى دادپه‌روه‌ریی له‌ ئیشوكاره‌كان دا له‌نێوان به‌شه‌كان و هه‌روه‌ها كارمه‌نده‌كانیشدا. بۆ ئه‌مه‌ش به‌ گونجاوی ده‌زانین كه‌ ده‌سته‌ یان لیژنه‌یه‌كى تایبه‌تمه‌ند له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ یان له‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتیی هاتوچۆ پێكبهێنرێت و هه‌ڵسه‌نگاندن له‌مباره‌یه‌وه‌ بكات و بڕیاری پێویست بدات.

3. كاره‌كانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ ته‌قلیدی و كۆنه‌، ئه‌مه‌ش لێكه‌وته‌ى سلبی زۆری به‌سه‌ر خودی به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ و هاوڵاتیانیشه‌وه‌ هه‌یه‌، بۆیه‌ پێویست ده‌كات بره‌و به‌لایه‌نى دیجیتاڵكردنى كاروباره‌كانى به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌ بدرێت، كه‌ ئه‌مه‌ش هه‌م له‌ روى تێچون و هه‌م كاتیشه‌وه‌، خزمه‌ت به‌ هاوڵاتیان و به‌ڕێوبه‌رایه‌تییه‌كه‌یش ده‌كات.

4. پێویسته‌ ئه‌و گومانانه‌ى هه‌یه‌ له‌باره‌ى ئاسانكارییكردنى ره‌ها بۆ ده‌رهێنانى مۆڵه‌تى شۆفێریی به‌هه‌ند وه‌ربگیرێت و به‌دواداچون بكرێت، به‌شێوه‌یه‌ك رێگریی بكرێت له‌ بونى وه‌ها حاڵه‌تێك كه‌ سه‌ر بكێشێت بۆ گه‌نده‌ڵی و خراپ به‌كارهێنانى ده‌سه‌ڵات.

5. مامه‌ڵه‌نه‌كردنى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كانى هاتوچۆ له‌ پارێزگاكان له‌گه‌ڵ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان به‌تایبه‌تى له‌ پێدانى تۆمارى سه‌رپێچیی كامێراكانى هاتوچۆ، خاڵێكى سلبییه‌، پێویسته‌ به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى هاتوچۆی هه‌رێم ئه‌م بابه‌ته‌ یه‌كلایی بكاته‌وه‌ و بارگرانى له‌سه‌ر شانى هاوڵاتیان نه‌هێڵێت.

6. بونى هه‌ماهه‌نگیی له‌نێوان به‌ڕێوبه‌رایه‌تى هاتوچۆی گه‌رمیان و ده‌زگا حكومییه‌كانى دیكه‌ پێویست و گرنگه‌، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش هانى ئه‌و ده‌زگایانه‌ ده‌ده‌ین بۆ ئه‌وه‌ى كۆبونه‌وه‌ى ده‌وریی یان ناوبه‌ناو ئه‌نجام بده‌ن به‌مه‌به‌ستى دروستكردنى لێكتێگه‌یشتنێكى باشتر له‌نێوانیاندا، له‌مڕوه‌شه‌وه‌ ئیداره‌ى گه‌رمیان وه‌ك باڵاترین ده‌سه‌ڵاتى ئیداریی له‌ سنوره‌كه‌، ده‌توانێت رۆڵ بگێڕێت و ئه‌و ده‌زگایانه‌ كۆبكاته‌وه‌.