رادیۆى ده‌نگ
یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان، بیست و شەشەمین راپۆرتى مانگانه‌ى بڵاوكرده‌وه كه تایبه‌ته به: "گرفتەکانی گواستنەوەی گشتی لە گەرمیان".
كلیك لەم فایلەی خواره‌وه بكه بۆ خوێندنه‌وه‌ى راپۆرته‌کە.
لە راپۆرته‌كه‌ى یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیاندا، باس لە هێڵه‌كانى گواستنه‌وه‌ى گشتى کراوە کە یه‌كێكه له‌و خزمه‌تگوزارییانه‌ى له‌لایه‌ن كه‌رتى تایبه‌ته‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برێت و لایه‌نى حكومى ده‌بێت پلانى گونجاو و ژێرخانى بۆ دابین بكات، به‌ڵام له‌گه‌رمیان بۆشایی گه‌وره له‌و نێوه‌نده‌دا هه‌یه و نه‌توانراوه كه‌رتى گواستنه‌وه‌ى گشتى بكرێته كه‌رتێكى پێشكه‌وتو هه‌ربۆیه هاوڵاتیان گرفتى زۆریان له‌گه‌ڵیدا هه‌یه.
له راپۆرته‌کەدا به وردى لایه‌نه‌كانى گرفته‌كه له زارى هاوڵاتیان و به‌رپرسانى په‌یوه‌ندیدارو شۆفێرانه‌وه خراوەتە.
له كۆتاییشدا وه‌ك سه‌رجه‌م راپۆرته‌كانى دیكه، ژماره‌یه‌ك ده‌ره‌نجام و راسپارده خراونه‌ته‌ڕو به ئامانجى چاره‌سه‌ركردنى كه‌موكورتیه‌كان.
یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان، یه‌كه‌یه‌كى به‌دواداچون و لێكۆڵینه‌وه و چاودێریی رۆژنامه‌وانى سه‌ر به رادیۆی ده‌نگه، به پاڵپشتی سندوقی نیشتمانى بۆ دیموكراسی (NED) ئه‌مریكی، مانگانه راپۆرتێكى ورد و به‌دواداچون له‌باره‌ى بابه‌ت یان پرسێكى په‌یوه‌ندیدار به حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان بڵاوده‌كاته‌وه، به ئامانجی تیشكخستنه‌سه‌ر ئه‌و بواره و زیادكردنى گرنگیپێدان پێی.
به‌شى یه‌كه‌م: راپۆرت
یه‌كه‌م: پاسه‌كان
1. ژماره‌ى پاسه‌كان
ا. ژماره‌ى هێڵ و ئۆتۆمبیله‌كان
ب.كێشه‌ى ژماره‌ى پاسه‌كان
1.ب. نه‌بونى پلانی زانستی بۆ دابه‌شكردنى هێڵه‌كان
پلانى زانستى بۆ دیاریکردنی رێژەی پێویستی مینی پاس نیە و دابه‌شكردنیان به‌سه‌ر هێڵەکانی ناوشاردا گونجاو نیه، ئۆتۆمبێله‌كان کە پێکدێن لە(٣٦١) مینی پاس بۆ شه‌ش گەڕەک، ته‌نانه‌ت شۆفێرەکانیش ژمارەکە بەزۆر دەزانن.
سوارە جه‌بار، ماوەی کەمتر لەساڵێکە دەستی بەکاری شۆفێری کردوە لە هێڵی بازاڕ- شەهیدان له كه‌لار دەڵێت: بەهۆی زۆری ئۆتۆمبێله‌وه بە ٢ گروپ کاردەکەین هەر گروپێک ١٥ رۆژ لە مانگەکەدا کاردەکات، ئەو رۆژانەشی کاردەکەین (٢-٣) جار سه‌ره‌مان دێت.
ده‌شڵێت: داهاتی رۆژانەمان زۆر کەمبۆتەوە، هۆکارەکەشی زۆری ئۆتۆمبێله كه ژمارەیان لە ئێستادا زیاتر لە پێویستە.
2.ب. بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان ژمارەی مینی پاسەکان به پێی پێویسته
بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان باس له‌وه‌ده‌كات ژمارەى مینى پاسه‌كان له ئێستادا ئەگەر زۆر نەبێت ئەوە بە پێی پێویستە و هێلەکان مینی پاسی دیکە هەڵناگرن.
ئیدریس مسته‌فا، لە بەرامبەر پلانی رێکخستن و دابەشکارییان دەڵێت: "بەپێی پلان و پێویستی هێڵەکە بۆمان دیاری کردون"، بەبێ رونکردنەوەی ئه‌وه‌ى کە چۆن ئەو کارە کراوە.
سەرۆکی لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکارانی كوردستان، عەدنان محه‌مه‌د، بە پێچەوانەوەى بۆچونه‌كه‌ى به‌ڕێوبه‌رى گواستنه‌وه‌وه دەڵێت: هێڵەکان رێکنەخراون، ئەوەی کراوە بە بێ پلانی بوە.
وتیشى: دەبو لەسەر پلانی رێژەی پێویستی هێڵەکان و سەرنشین بۆ شوێنەکان مینی پاس دیاری بكرایه.
لە ئێستادا سەرجەمی هێڵەکانیان گواستنه‌وه‌ى ناو شارى كه‌لار بەهۆی زۆری ژمارەوە بە دو گروپ کاردەکەن.
3.ب. زیاد کردنی ئۆتۆمبیل بۆ هێڵەکان بەبێ پلان بوە
"هەر هێڵێک کاری نەمێنێت دەیخەنە سەرهێڵی ئێمە، بە بێ ئەوەی رەچاوی پێویستی جێگه‌كه بكرێت". ئه‌مه وته‌ى ئەرکان کەریم، نوێنەری هێڵى بازار-گازینۆى شارى كه‌لاره.
وتیشى: ماوەی پێشو هێڵی زانکۆ هەبو هەڵوەشایەوە (٥) مینی پاسیان خستە سەر هێڵی بازاڕ-گازینۆ کە ژمارەمان ١٢٨ مینی پاسە، بۆ چاره‌سه‌رى ئه‌مه‌ش سەردانی چەندین شوێنمان کردوە، بەڵام هیچ دەرەنجامێکی نەبو.
لە بەرامبەریشدا به‌رپرسى به‌شى گواستنەوە لە لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکاران، محه‌مه‌د جەبار، دەڵێت: هێڵى زانکۆ درابو بە کۆمپانیا پاشان هەڵوەشایەوە بۆیە ناچاربوین دابەشیان بکەین بە سەر هێڵەکانی دیکەدا و هەر هێڵێک چەند ئۆتۆمبێلێکی خرایە سەر.
ئیدریس مستەفا، بەڕێوبەری گواستنەوه‌ی گەرمیان، وتى: ئیمە بۆ ریگریکردن لە زیادبونی ژمارەی ئۆتۆمبێلەکان لە ساڵی (2011)ـه‌وه هێڵمان بە هیچ ئۆتۆمبێلێک نەداوە.
ج. كێشه‌ى ئۆتۆمبیلی تۆمارنه‌كراو و بێهێڵ
1.ج. قه‌باره‌ى كێشه‌كه
ژماره‌یه‌ك ئۆتۆمبێل كه هه‌ڵگرى هێڵى گواستنه‌وه نین له هێڵه‌كاندا كارده‌كه‌ن، شۆفێرانى دیكه‌ش ئه‌مه بۆ نه‌بونى لێپێچینه‌وه ده‌گه‌ڕێننه‌وه.
هیچ ئامار و ژمارەیەکى دیاریکراو نیە کە رێژەی ئۆتۆمبێلی خوار مۆدیل و بێهێڵ لە گەرمیان دیاری بکات، وتەبێژی هاتوچۆی گەرمیانیش دەڵێت بوەتە دیاردە.
محه‌مه‌د جه‌بار، به‌رپرسى بەشی گواستنەوە لە سەندیکای کرێکاران رونیده‌كاته‌وه: هیچ ئامارێک نیە لەسەر ژمارە و رێژەیی ئەو ئۆتۆمبێلانە، چونکە لایەنی کەم هەڵگری پێناسی سەندیکاش نین تا بتوانین رێژەکەیان بزانین.
ئەو زۆری ژمارەیەش وته‌بێژى هاتوچۆی گەرمیا ن جەختی لێدەکاتەوە و دەڵێت: لە ئێستادا لە حاڵەت دەرچوە و بوەتە دیاردە بەتایبەتیش کە لە شار و شارۆچكه‌كانى گوڵاڵه و شارەبان هاتونەتە گەرمیان دەبێت سنوردار بکرێن.
عه‌بدوڵڵا مه‌جید، خاوەن مینی پاسە لە هیڵێکی ناوشار كارده‌كات دەڵێت: سەره‌ڕای زۆری ژمارەکەمان کێشەیەکی دیکە بونی مینی پاسی بێ مەرجە کە هەڵگری هێڵ نین و هاوشانی ئێمە کاردەکەن.
ئه‌و شۆفێره هۆکارەکەی بۆ کەمی لێپرسینەوە له‌و ئۆتۆمبێلانه ده‌گه‌ڕێنێته‌وه.
وریا عزەدین، شۆفێرێكى دیكه‌ى هیڵه ناوخۆییه‌كانى شارى كه‌لاره، درێژە بەقسەکانی دەدات و ئه‌وه رونده‌كاته‌وه: كه نەتوانراوە کۆنتڕۆڵی ئەم حاڵەتە بکرێت بۆیە سەرنشینەکانمان کەمی کردوە.
لە بەرامبەردا محه‌مه‌د جه‌بار، به‌رپرسى به‌شى گواستنه‌وه لەسەندیکای کرێکاران ئاشکرای ده‌كات: بۆ ئەوە پێویستیان بە هەبونی لیژنەیەکی تایبەتمەندە لە نێوان سەندیکا و گواستنەوە و هاتوچۆ، تا بتوانن کاری لەسەر کەن هەروەک رێژەشیان بزانن.
باسی لەوەکرد تاکو ئێستا ئەو کارەیان نەکردوەە و بۆ هۆکارەکەشی هیچ وەڵامێکی نەدایەوە.
2.ج. هێڵەکانی ناوشار: خۆمان چاودێرمان بۆخۆمان دابین کردوە
ئه‌و هێڵانه‌ى له نێو شارى كه‌لاردا هه‌یه به‌مه‌به‌ستى رێگریكردن له كاركردنى مینی پاسی بێمۆڵه‌ت و بێهێڵ، خۆیان چاودێریان داناوه.
سوارە جه‌بار، شۆفێرێكى هێڵی بازاڕ- شەهیدانى قه‌زاى كه‌لاره، باس له‌وه‌ده‌كات: چاودێریکمان دیاری کردوە و رۆژانە پارەی دەدەینێ بۆ ئەوەی ژمارەکەیان وەربگرین و لەلایەن هاتوچۆوە سزابدرێن کە ئەمە بۆ‌هێڵەکانی دیکەش راستە.
لەماوەی پێشودا پرسی لێپێچینەوەی ئەو بابەتەمان خستە بەردەم گواستنه‌وه‌ى گه‌رمیان، باسیان لەوە کرد کە ئەوان چەکداریان نیە تابتوانێت لێپێجینەوە لەو بابەتە بکات، ئەرکان کەریم وای وت.
دانانى چاودێر له لایه‌ن خودى شۆفێرانه‌وه نه‌بوه‌ته رێگر له‌وه‌ى كارى ئۆتۆمبێله بێ هێڵه‌كان چاره‌سه‌ر بكات و كاره‌كانیانى رێكنه‌خستوه‌ته‌وه.
ئەرکان کەریم کەشۆفێرى هێڵى ناوخۆى كه‌لاره هێمای بۆ ئه‌وه‌شکرد : سەرباری دانانی چاودێر، بەڵام هێشتا ژمارەیەکی زۆر لەو ئۆتۆمبێلانە لەکاردان و رۆژ بە رۆژ رێژەکە زیاد دەىێت.
ئه‌و شۆفێره وتیشى: بۆ ئەم بابه‌ته سەردانی قایمقامان کرد لە بری ئەوەی چاودێرى ئەو ئۆتۆمبێلە بێ هێڵانە بکەن بە خۆمانی وت کە ناو و ژمارەیان بنێرین بۆیان لە رێگەی چاودێرەکانه‌وه، کە ئەمەش شتێکی کاتیە سزا بدرێن دوبارە دەست بەکارکردن دەکەنەوە.
ئیدریس مستەفا، بەڕێوبەری گواستنەوه‌ی گەرمیانیش دەڵێت: ئەوە ئەرکی هاتوچۆیە کە هەرکات لەو جۆرە ئۆتۆمبێلانە لەسەر شەقامەکان بینرا لێپێچینه‌وه‌یان لەگەڵ بکرێت.
بەپێی ئامارەکانی دو ساڵی رابردو بەڕێوبەرایەتی گواستنەوەی گەرمیان ٨٠ ئۆتۆمبێل لە مینی پاس و تەکسی کە بەنایاسایی سەرنشینیان سەر خستوە سزا دراون.
3.ج. وتەبێژی هاتوچۆی گەرمیان: داواى كارمه‌ندیان نه‌كردوه بۆ لێپێچینه‌وه
بەشێکی زۆری شۆفێرەکان کۆکن لەسەر ئەوەی تە نها بەدانانى دو کارمەندی هاتوچۆ لە دو فلکەی ناوشار کێشەکانیان کەمتر دەکاتەوە و بەئاسانیش دەتوانرێت جیاکاری بکرێت لە نیوان مینی پاسێک کە هێڵی هەبێت یاخود هێڵى نەبێت.
له‌باره‌ى دانانى پۆلیسى هاتوچۆوه بۆ چاودێریكردن، وتەبێژی هاتوچۆی گەرمیان، عه‌بدولڕه‌حمان زەهاوی، ئه‌وه ده‌خاته‌رو: تاکو ئێستا هیچ لایەنێک وەک سەندیکا یاخود گواستنەوە داوای دانانی کارمەندی لێنەکردوین.
وتیشی: بەدواداچون دەکەین و لە هەوڵى ئەوەشدا دەبین کە لە هەردو فلکەی بازاڕ و ئاوارەکان کارمەند دابنێین گەر پێویست بکات.
4.ج. مینی پاسە بێ هێڵەکان چی دەڵێن لەسەر کارکردنیان؟
یەکێک لەو خاوەن مینی پاسانەی كه هێڵیان نیه و كارده‌كه‌ن و داواى كرد ناوی بڵاونه‌كرێته‌وه، ئاماژه‌ى به‌وه‌كرد ژمارەیان زۆرە، خۆیشی تائێستا ٢ جار سزا دراوه.
وتى: خاوه‌ن هێڵەکان لە نزیک بازاڕ چاودێریان داناوە بۆیە کە متر بەو رێگایە دەڕۆم، بەڵام رێگاکانی دیکە ئاساییە، چونکە چاودێری لەسەر نیە و کارمەندی هاتوچۆش کەمە دەشڵێت بۆ بژێوی خۆم ئەم کارە دەکەم توانای کڕێنی هێڵم نیە.
یەکێکی دیکە لەو شۆفێرانه کەهەر لەتەنیشت ئەو ئۆتۆمبیلانە کاری دەکرد کە هێڵیان هەبو، وتی: کاری خۆم دەکەم، تاکو ئێستاش هیچ لێپسینەوەیەکم لێنەکراوە.
5.ج. "گواستنەوەی گەرمیان و سەندیکای کرێکاران هاوکاری یەکتر نین"
سەرۆکی لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکارانی كوردستان دەڵێت: تاوەکو رێکخسنەوەیەک بۆ ژمارەکەیان نەکرێت و گواستنەوە هاوکارمان نەبێت، ناتوانین ئەو دیاردەیە کە هەیە رێگری لێبکەین.
عەدنان محه‌مه‌د، وتیشى: گرنگە رێکخراوبن و پاشان بتوانین چاودێریان بۆ دابین بکەین.
سەرۆکی لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکارانی كوردستان ، دەشڵێت: گواستنەوەی گەرمیان هیچ کات هاوکارمان نەبوە لەو بابەتەدا.
لەبەرامبەریشدا ئیدریس مستەفا، به‌ڕێوبه‌رى گواستنه‌وه‌ى گه‌رمیان پیچه‌وانه‌ى بۆچونى سەرۆکی لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکارانی كوردستان، ده‌ڵێت: هاوکار بوین.
ئاماژه‌ى به‌وه‌شكرد: ئەوەی سەندیکا مەبەستیەتی کە شۆفێرەکان ناچار بکەین بە وەرگرتنی پێناس و ئەندامبون لە سەندیکایه، ئێمەش ئەوە ناکەین، چونکە ئەو کارە ناچارى نیەو منیش کارم لەسەر نەکردوە.
دوه‌م: ته‌كسیه‌كان
ا. ژماره‌ى هێڵ و ئۆتۆمبیله‌كان
ب. كێشه‌ى ژماره‌ى ته‌كسیه‌كان
1.ب. ته‌كسیه‌كانى ناوشارى كه‌لار ژماره‌یان زیاد له پێویسته
ژمارەی تەکسیەکانی ناو شاری کەلار کە سەرۆکی لقى گه‌رمیانى سەندیکای کرێکاران جەختی لێدەکاتەوە بۆ شارەکە زیاتره لە پێویست.
ژماره‌یه‌كى زۆرى تەکسی له ناوشاردا بە دیی دەکرێن کە ژمارەیان ٥٩٥ تەکسی گەڕۆکە کە کۆی لایەنە پەیوەندیدارەکان جەخت لەوە دەکەنەوە ئەم ژمارەیە بۆ قەزای کەلار رێژەیەکی زۆرە، شۆ فێرانیش نەبونی لێپێچینه‌وه و کەمی نرخی هێڵه‌كه‌یان بەهۆکار دەزانن.
کاوە مه‌جید ئەحمەد، شۆفێری تەکسیە لە ناو شاری کەلار، باس له‌وه‌ده‌كات: لە ناو بازاڕدا نزیکه‌ی ١٠٠ تەکسی راده‌وه‌ستن، خۆم سەردانی قایمقام و سەندیکام کرد بۆ ئەوەی هێڵ بەتەکسی نەدرێت، بەڵام ئەمە لە بەرچاو ناگیرێت و بەردەوام زیاد دەبێت.
دەشڵێت: ژمارەیەکی زۆر لە پۆلیس یان ئەوانەی خاوه‌ن پیشه‌یەکی دیكه‌ن لەگەڵمانن و کاری تەکسی دەکەن.
نەوزاد محه‌مه‌د، شۆفێرێكى دیكه‌یه و هۆكارى زۆرى ژماره‌ى ته‌كسیه‌كان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه بۆ كه‌می نرخی هێڵه‌كان و دەڵێت: کەمی نرخی هێڵەکەمان هۆکارە کە بەشێوەیەکی هەڕەمەکی زیاد کراوە و هەرکات بتەوێت دەتوانی هێڵ وەربگریت و کار بکەیت و رەچاوی ژمارە نەکراوە.
2.ب. به‌بێ چاودێریی هێڵی ته‌كسی دابه‌ش كراوه
"گرفتی تەکسیەکانی ناوشار زیاتر لە روی ژمارەوەیه‌کە رەچاوی پێویستی تاکسی نه‌کراوە لە نێو شاردا". ئه‌مه بۆچونى سەرۆکی لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکارانی كوردستانه.
عه‌دنان محه‌مه‌د، جه‌خت له‌وه‌شده‌كاته‌وه: کە دەبێت لە رێگەی لیژنەیەکەوە چاودێری پێدانی هێڵ بە تەکسیەکان بکرایە.
لە وەڵامی ئەوەی کە ئەرکی یەکەمی سەندیکای کرێکاران و بەڕیوبەرایەتی گواستنەوەی گەرمیانه ئەم کارە بکەن، دەڵێت: هەرچی کراوە پرس بە سەندیکای کرێکاران نەکراوە ئەوەشی رێکمان خستۆتەوە بەشێکی کەمە و بەتەنها کارمان لەسەر کردوە.
سەرۆکی لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکارانی كوردستان، هۆکارێکی دیکەی زۆری ئەم رێژەیە دەگەڕێنێتەوە بۆ پێدانی هێڵ بە کەسانێک لەلایەن گواستنەوەی گەرمیانەوە بەبێ چاودێری کردن و بێ ئه‌وه‌ى بزانرێت كه‌سه‌كه خاوەن پیشەیەکی دیکەیە.
وتیشی: شۆفێر هەیە کارمەندی تەندروستیە و دو هێڵی بەناوەوەیە.
ج. كێشه‌ى ته‌كسی بێمۆڵه‌ت
1.ج. به‌شێكى ئه‌وانه‌ى كارى ته‌كسى ده‌كه‌ن، كارى دوه‌هه‌میانه
شۆفێرانى ته‌كستى زۆرى ژماره‌ى ته‌كسیه‌كان بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێننه‌وه كه به‌شێكى ئه‌وانه‌ى كارى ته‌كسى ده‌كه‌ن، كارى دوهه‌میانه و دامه‌زراوى حكومه‌تن وه‌ك مامۆستاو فه‌رمانبه‌ر و كارمه‌ندى هێزه ئه‌منیه‌كان.
کاوە مه‌جید، پێنج ساڵە کاری تەکسی دەکات، دەڵێت: ژمارەیەکی زۆر لەهاوپیشەکانمان کاری دوه‌میان هەیە، بەتایبەت پۆلیسن و لە هێزەکانی ناوخۆن و هێڵیشیان پێدراوە،کە ئەمە بەپێی یاسا قەدەغەیە.
ئەکبەر حه‌مید، شۆفێرێكى دیكه‌یه و باس له‌وه‌ده‌كات: هەیە خاوەن پلەیەکی سەربازیە و تەکسیشی کڕیوە کاری پێدەکات، بەڵام کەس نەهاتوە بپرسێ یان بەدواداچون بکات بۆ ئەوبابەتە کە ئەمەش کاری ئێمەی لەم دۆخەدا زیاتر قورسکردوە.
2.ج. گواستنەوەی گەرمیان: ناتوانین هێڵی تەکسی وەربگرینەوە له پۆلیس و فەرمانبەر
بەپێێ فەرمانی وەزارەتی ناوخۆیی هەرێمی کوردستان ساڵی ٢٠١٩، كاری تەکسی لەسەرجەم ئەفسەران و کارمەندانی هێزەکانی ئاسایشی و پۆلیس و پێشمەرگە و گشت هێزە چەکدارەکان لەسەر میلاکی هەرێمى کوردستان قەدەغە کراوە، هەروەها فەرمانبەرانیش بڕیارێكى هاوشێوه‌یان بۆ ده‌ركراوه.
بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان جه‌خت له‌وه‌ده‌كاته‌وه: کاتێک کەسێک دێت بۆ پێدانی هێڵی تەکسی سەرەتا بەلێننامەی پێ پڕدەکەینەوە کە موچەخۆر نەبێت ئەوەشی هێڵی وەرگرتوە لەسەر هەمان شێواز بوە لە بەرامبەر ئەوەی دواتر بۆ دروستی ئەوبابەتە بەدواداچون دەکەن.
وتیشى: ئێمە تەنها ئەو کاتە دەسەڵاتمان هەیە کە خەتی پیێدەدرێت دوابەدوای ئەوە ناتوانین بەدواداچون بکەین هیچ لە دەسەڵاتی من نیە، ئەگەر کەسێک سەرەتا هیچ کارێکی نەبوبێت و هێڵی وەرگرتبێت دواتر لە شوێنێک دامەزرابێت.
3.ج. سەندیکای کرێکاران: گواستنەوەی گەرمیان هێڵی بە کەسانێک داوە کە فەرمانبەرن و پیشەی دیکەیی هەیە
"بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان هێڵی داوە بە کەسانێک کە فەرمانبەرن و موچەخۆرن بەلێننامەشی پڕکردۆتەوە کە موچەی نیە، بەڵام هەیەتی". ئه‌مه وته‌ى سه‌رۆكى لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکارانه.
عه‌دنان محه‌مه‌د، دەشڵێت: لەسەر ئەم بابەتە نوسراوی فەرمی بۆ ئیدارەی گەرمیان دەکەم.
هۆکارەکەشی دەگەڕێنێتەوە بۆ نەبونی بەدواداچون لەلایەن گواستنەوەی گەرمیانه‌وه کە دەبێت نوسراوی فەرمی بۆ ئامار بکات بەزانینی ئه‌وه‌ى موچەخۆرە یان نا.
سه‌رۆكى لقی گەرمیانى سەندیکای کرێکاران، دەشڵێت: بۆچی ئەگەر هێڵێک یەک رۆژ بەسەر ماوەی تازەکردنەوەکەی دا بڕوات غەرامەی دەکات، بەڵام بۆ ئەو بابەتە بەدواداچون ناکات. کە ئەمەش لە هەمو هێڵەکان هەیە زانیاری تەواومان لایە، بەڵام کاری لەسەر ناکرێت.
وتیشی بەڵگەی تەواوم پێشکەش بە گواستنەوەی گەرمیان کردوە لەسەر کەسێک، بەڵام وەڵامیان نەداومەتەوە.
لێپرسراوی گواستنەوەی کفری نایشارێتەوە کە هاوشێوەی قەزای کەلار کەسانێک هەن خاوەنى هێڵن و پۆلیسن واتا پیشەیەکی دیکەیان هەیە بەفەرمی.
کاوە قادر، وتیشی: ناتوانین هێڵیان لێوەرگرینەوە، چونکە پێش ساڵی 2011پێیان دراوە.
سەرۆکی لقی گەرمیان سەندیکای کرێکارانی کوردستان، عەدنان محەمەد، لەبارە کارى ئەو کەسانەى کە پیشەى دیکەیان هەیە و کارى گواستنەوەى گشتى دەکەن وتى: "هەرکات کەسێک ناوی لای وەزارەتێک هەبێ نابێ لەوەزارەتێکی دیکە ناوی هەبێت و دەبێ لێپێچینەوە بکرێت.
4.ج. رێنمایی رێکخستنی کاری تەکسی كارى پێنه‌كراوه
رێنماییه‌كانى رێکخستنه‌وه‌ى کاری تەکسی بەشێوەیەکی کەم جێبەجێکراوە کە رێگر دەبێت لە هێزەکانی ئاسایش و ناوخۆ كارى ته‌كسى بكه‌ن.
وتەبێژی هاتوچۆی گەرمیان له‌باره‌ى كاركردنى كارمه‌نده‌كانیانه‌وه باسى له‌وه‌كرد: ئێمە چەند کارمەندێکمان کاری تەکسیان دەکرد لێپێچینەوەمان لەگەڵکردن و ئۆتۆمبێلەکانیان فرۆشت.
عه‌بدولڕه‌حمان زه‌هاوى، وتیشى: بەرێوبەرایەتی گواستنەوەی گەرمیان دەتوانێت بەدواداچون بکات ئەو کەسانەی ئێستا کاری تەکسی دەکەن لەو کەسانەن کە بەپێی یاسا لێیان قەدەغە کراوە .
د. ته‌كسیه‌كانى ناوشار جێگه‌ی وه‌ستانیان بۆ دیارى نه‌كراوه
گرفتی شوێن بەزۆری روبەروی تەکسیەکا نی ناوشار دەبێتەوە کە سزای مادیی دەدرێن.
مەریوان محه‌مه‌د، شۆفێرى ته‌كسیه، ئاماژه به‌وه‌ده‌كات: ئێمە ژمارەمان ١٨ تەکسیە چەندجارێک لە شوێنەکەمان لادراوین و پسوڵه‌ى سزادانمان بۆ کراوە لەلایەن هاتوچۆوە، گرفتی ئێمە ئەوەیه نازانین چۆن رۆژانە کار بکەین.
وتی: ئەگەر لە جێگایەک جێگیر نەبین و بۆمان دیاری نەکرێت ناتوانین تەواوی کاتەکەمان بە سوڕاندنەوە لەسەر شەقامەکان بەسەر ببەین بەتایبەت لەم دۆخەشدا کە بەنزین گرانە.
گواستنەوەی گەرمیان ئه‌وه ده‌خاته‌ڕو تەکسیەکان گەڕۆکن و دەبێت لە نێو شاردا بسوڕێنەوە نەک شوێنیان بۆدابین بکرێت.
بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان، ئیدریس مستەفا، لە بەرامبەر پلانی دابینکردنی شوێن بۆ تەکسیەکا نی نێو شار، باس لەوە دەکات کە لە هێڵه‌كه‌شیان نوسراوە تەکسی گەڕۆکن و دەبێت لە ناوشاردا بسوڕێنەوە نەک شوێنیان هەبێت.
وتیشى: چ پلانێک و میکانیزمێک هەیە بۆ دابەش کردنیان بۆ ئەوەی دابەش بكرێن بسوڕێنەوە؟ هیچ پلانێک نەبو.
له‌باره‌ى سیسته‌مى كاركردنیانه‌وه بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان، وتى: کارکردنیان به سیستەمی تاک و جوتە کە لە کاتی سەرهەڵدانی نەخۆشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بۆمان دیاریکردون و ئێستاش واکاردەکەن.
به پێی به‌دواداچونه‌كانى یه‌كه‌ى چاودێرى شۆفێرانی تەکسی ناوشار هەمویان پێکەوە کاردەکەن و سیسته‌مى تاك و جوت په‌یڕه‌و ناكه‌ن.
سەرۆکی لقی گەرمیانى سەندیکای کریکارانیش دەڵێت: هیچ کات گواستنەوەی گەرمیان هاوکارمان نەبون بۆ دانانی پلانی شوێن بۆ تەکسیەکانی ناوشار و هیچ پەیوەندیەکمان لە گەڵیان نیە.
سێیه‌م: كێشه‌ى هاوڵاتیان له‌گه‌ڵ هێڵه‌كانى گواستنه‌وه
1. شۆفێران پابه‌ندنابن به‌كردنه‌وه‌ى فێنككه‌ره‌وه‌ى ئۆتۆمبێله‌كانه‌وه
كه‌شى گه‌رمیان له ناوه‌كه‌یدا دیاره كه‌شێكى گه‌رمه و له‌كاته‌كانى گه‌رمادا یه‌كێك له گرفته سه‌ره‌كیه‌كانى هاوڵاتیان له‌گه‌ڵ ئۆتۆمبێله‌كانى هێڵه‌كانى گواستنه‌وه نه‌كردنه‌وه‌ى فێنككه‌ره‌وه‌ى ئۆتۆمبێله‌كانه.
ماردین حسێن، هاولاتیه‌كى دانشتوى ناحیه‌ى رزگارییه له‌باره‌ى ئه‌وگرفته‌وه ده‌ڵێت: رێگاکەی ئێمە وەکو هێڵەکانی ناوشار نیە و دورترین، بەڵام هیچ کات شۆفێرەکان فێننککەرەوە داناگیرسێنن. ئه‌و هاوڵاتیه وتیشى: پێشوتر شۆفێرەکان پێیان دەوتین ئەگەر کرێکەمان ببێتە هه‌زار دینار فێنکەرەوە دادەگیرسێنین، بەڵام نزیکی پێنج مانگە کرێ زیاد کراوە و بەهیچ جۆرێکیش فێنکەرەوەیان نه‌كردوه‌ته‌وه.
سەربارى ئەوەى هێڵە گشتیەکانى گواستنەوە رۆژانە هاوڵاتیان بە کاریان دەهێنن، بەڵام تا ئێستا رێگایەکى دیارى کراو و ئاشکرا بۆ سکاڵاى هاوڵاتیان دیارى نەکراوە و تەنانەت ژمارە مۆبایلێکى تایبەت بەو بابەتەش نیە.
بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان ئیدریس مستەفا، وتی: هێڵەکانی دەرەوەمان پابەند کردوە و هاوڵاتی سکاڵا بکات لێپێچینەوەیان لەگەڵ دەکەین، بەڵام بەگشتی بۆ هێڵەکانی ناوشار و مینی پاسەکان ناکرێت و رێگاکەیان زۆر دور نیە بۆیە پابەندمان نەکردون.
2. ئۆتۆمبێله‌كان مه‌رجى توندوتۆڵیان نه‌بێت هێڵه‌كانیان نوێناكرێته‌وه
به‌شێكى هاوڵاتیان نیگه‌رانن له خراپى ئه‌و ئۆتۆمبێلانه‌ى له هێڵه‌كان كارده‌كه‌ن و هاتوچۆی گەرمیانیش ده‌ڵێت: ئەگەر ئۆتۆمبێلەکان پابەندی مەرجەکانی توندوتۆڵی نەبن هێڵەکانیان نوێ ناکرێتەوە.
مەهدی عه‌دنان، هاوڵاتیه‌كى دانشتوى كه‌لاره له‌باره‌ى خراپى به‌شێك له ئۆتۆمبێله‌كانى هێڵه‌كانه‌وه وتى: هەندێک ئۆتۆمبێل هەیە زۆر کۆنن و بەجۆرێک دەرگاکەیان داناخرێت یان بەجۆرێک کۆنن کە کۆشنەکانیان پارچە پارچە بون، رەنگە وەک سەرنشینێک هەست بەوە بکەیت کە پارێزراو نیت و سیمایەکی جوانیشیان نیە.
وته‌بێژى هاتوچۆى گه‌رمیان، ئه‌وه ده‌خاته‌ڕو ساڵانە کە ئۆتۆمبێل هێڵەکەی نوێدەکاتەوە پێویستە سەرەتا پشکنینی توندو تۆڵی بۆ ئۆتۆمبێلەکەی بکات، چونکە نوێکردنەوەی هێڵەکەیان مەرجدارە.
عه‌بدولرەحمان زەهاوەی، باسى له‌وه‌كرد: پشکنینەکە هەبونی پارچە ئاسنی زیادە لە ئۆتۆمبیلەکەداو گونجاوی کۆشنەکانی سەلامەتی بۆ لێخوڕین و دوکەڵ كردن یان هه‌ر کێشەیەکی دیكه كه هەیبێت و بەشێکی زۆری ئۆتۆمبیلەکان لەو روەوە گونجاون.
له‌باره‌ى سزاى ئۆتۆمبێله‌كانه‌وه له كاتى بونى سه‌رپێچى وتى: هەرکات سەرپێچی هەبێت ئاگادار دەکرێینەوە و بڕی ٤٠ هەزار دینار پێبژاردنیان بۆدەکرێت.
گواستنەوەی گەرمیان جەخت لەوەده‌كاته‌وه ناتوانن ئۆتۆمبێلەکان بەناچاری بە خاوەنەکانیان بگۆڕن بەڵکو هەرکات خۆیان ئۆتۆمبێلەکانیان گۆڕی مەرجە کە لە روی مۆدێلەوە سەروی ٢٠١٠ بێت.
3. له‌گه‌ڕه‌كه‌كان شوێنى دیاریكراو بۆ ئۆتۆمبێله‌كان دیارى نه‌كراوه
رۆژانە هاوڵاتیان روبەڕوی چەندین گرفت دەبنەوە لەوانە نەبونی شوێنێک بۆ چاوەوانى ئۆتۆمبێل یان دابەشنەکردنی ئۆتۆمبێلەکان بەسەر گەڕەکەکاندا و دیاری نەکردنی کات بۆ یان.
ژاڵە عوبێد، له‌باره‌ى نه‌بونى جێگه‌یه‌كى دیارى كراو بۆ پاسه‌كان و شویچنى چاوه‌ڕوانى سه‌رنشینه‌كان ده‌ڵێت: هیچ شوێنیکی چاوەڕێکردن بۆسەرنشینەکان نیە و ئەمە هاوتایە لە گەڵ گرفتی دابەشنەکردنی مینی پاسەکان بە سەر گەڕەکەکاندا، چونکە کاتێکی زۆر چاوەڕی دەکەین بەتایبەتی هاوینان کە دەىیت کاتێکی زۆر چاوەرێ بکەیت.
میدیا مه‌حمود، گرفتێكى دیكه ده‌خاته‌ڕو كه راگرتنیانه تا هاتنى كه‌سى دیكه و دەڵێت: كاتێكى زۆرمان پێده‌چێت تا ئۆتۆمبێله‌كان ده‌كه‌ونه‌ڕێ و ئه‌گه‌ر نه‌قه‌رى دیكه نه‌بێت تا ئه‌و رێژه‌یه‌ى خۆیان دیارییان كردوه.
بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان دەڵێت: بەپێی پلان و سیستەمی ئێمە نەبوە بەڵکو خۆیان بەو شێوازە رێکیان خستۆتەوە.
لەبارەی دیاری کردنی شوێن بۆهاوڵێتیان وتی: تەنها ئەوەی هەبو چەند ساڵێک لەمەوبەر ژمارەیه‌ک چەتر بۆ راوەستانی هاوڵاتی دانرا كه سەرجەمیان شكێنران بۆ ئێستاش نە پلانمان بۆ ئەو بابەتە هەیە نە بودجەش هەیە بۆ دابینکردنی.
ئیدریس مسته‌فا، باسى له‌وه‌شكرد: سەرنشینەکان ئێمە دیاریمان نەکردوە بەڵکو خۆیان دیارییان کردوە هەیە به شه‌ش سەرنشین یان دو سەرنشین سەرده‌خات بەو جۆرە کاری خۆیان رێکخستوە.
ده‌شڵێت: لەئێستادا پلانێکی باشمان لەبەردەستدا نیە لەم دۆخەشدا ناتوانین کاتی دەرچونیان دیاری بکەین.
4. به‌شێك له گه‌ڕه‌ك و شوێنه گشتیه‌كان هێڵیان بۆ دابیننه‌كراوه
شێوازى دابه‌شكردنى هێڵه‌كان له ناوشاردا له‌سه‌ر دابه‌شكارى كۆنه و له‌پاش فراوانبونى شاره‌وه رێكخستنه‌وه بۆ هێڵه‌كان نه‌كراوه و به‌شێكى ئه‌و شوێنه گشتیانه‌ى كه رۆژانه هاوڵاتیان سه‌ردانى ده‌كه‌ن هێڵى بۆ دابین نه‌كراوه.
نوینەری شۆفێرانى هێڵی کەلارى کۆن باس له‌وه‌ده‌كات بەشێکی سەرنشینەکانمان رۆژانە سەردانی نەخۆشخانەی گشتی دەکەن، بەڵام هێڵێکی تایبەت بەو شوێنە نیە بۆیە خۆمان ناچار ریگاکەمان دەگۆڕین.
ئاسۆس عه‌بدوڵا، هاوڵاتیه‌كى دانشتوى گه‌ڕه‌كى كه‌لارى نوێیه ده‌لێت: گەر بمانەوێت بۆبازاڕ بڕۆین دەبێت ناچارهاوڵاتی بڕواتە سەر رێگای کفری-ڕزگاری یان لەگەڵ هاوڵاتی دیکە هاتوچۆ بکات.ئه‌گه‌ریش بمانەوێت سەردانی نەخۆشخانەی گشتی بکەین دەبێت ئۆتۆمبێلی تایبەت به‌كرێ بگرین.
هاوڵاتیه‌كى دیكه كه دانشتوى گەڕەکی کوڵەجۆییەکانى شارى كه‌لاره ئه‌وه ده‌خاته‌ڕو تائێستا گه‌ڕه‌كه‌كه‌یان هیچ هێڵێکی نیە.
هۆشیار حه‌سه‌ن، له‌باره‌ى نه‌بونى هێڵى گواستنه‌وه له‌گه‌ڕه‌كه‌كه‌یان وتى: هەرکات سەردانی بازاڕ دەکەن ده‌بێت بەپێ هاتوچۆ بکەن یاخود بۆکاتی گەڕانەوە دەبێت بڕۆینە گەراج ولەگەڵ هێڵی کەلار-ڕزگارى بگەڕێینەوە کە ئه‌وه‌ش هێشتا له جێگه‌ى ئێمه‌وه نزیك نیه.
ئیدریس مسته‌فا، به‌ڕێوبه‌رى گواستنه‌وه‌ى گه‌رمیان له‌و باره‌یه‌وه ده‌ڵێت: زەحمەتە و ناکرێت و لە هیچ شوێنیکی دیکەش نەکراوە کە هەر شوێنێک هەبێت هێڵی بۆدابینکەین.
5. ١٦گەڕەکی قەزای کفری تەنها دو گەڕەکیان هێڵی گواستنەوەی هەیە
کفرى قەزایەکى کۆن و گەورەیە، بەڵام تا ئێستا بەشى زۆرى گەڕەکەکانى ئەو قەزایە هێڵى گواستنەوەى گشتیان نیە.
چالاک محەمەد، دانشتویەکى قەزای کفرییە باس لەوەدەکات لە هیچ شوێنێک پاس نە لەسەر شەقامەکانیان یاخود گەڕەکەکانیان جێگیر نەکراوە.
دەشڵێت، هەرکات کەسێک بیەوێت ئۆتۆمبێلێ دەست کەوێ دەبێت بڕواتە سەر جوتسایدی قەزاکە کە رەنگە هەندێ کات ئۆتۆمبێلی هەر دەست نەکەوێ، هەربۆیە بەشێکێ زۆری دانشتوانی قەزاکە ئۆتۆمبێلی خۆی بەکاردێنێت.
لەباسى دورى ئۆتۆمبێل لەگەڕەکەکانەوە فرمێسک دەڵێت: ئەو رێگایەی بۆ دەسکەوتنی ئۆتۆمبێل دەیبڕم، نزیکم دەکاتەوە لەو شوێنەی کە دەمەوێ بۆی بچم، واتا گەر بمەوێ بۆ نەخۆشخانە بڕۆم و ئەو رێگایەش ببڕم بۆ دەسکەوتنی ئۆتۆمبێل چەند هەنگاوێکی کەمم لەپێش دەمێنێتەوە بۆ نەخۆشخانەکە.
فرمێسک مەحمود، وتیشی: ئەو جێگایانەى دورترن لە سەنتەری قەزاکە ناچار ئۆتۆمبێلی خۆیان بەکاردێنن.
هێڵی راپەڕین-بازاڕ، لەگەڵ هێڵی ئازادی –بازاڕ، تەنها دو هێڵن کە لەقەزاى کفرى هەن، شۆفێرەکانیش گلەیی نەبونى سەرنشین دەکەن و دەڵێن سەرنشین زۆر کەمە بۆیە دەبێت بەردەوام بەسەر شەقامی سەرەکی بسوڕێینەوە بۆئەوەی سەرنشینمان دەست کەوێ.
حسامەدین کەریم، شۆفێرە لە قەزاى کفرى لە درێژەی قسەکانیدا وتی: جاری وا هەیە بەهۆی کەمی سەرنشینەوە بە دو بۆ سێ سەرنشین دەگەڕێینەوە.
دەشڵێت: ئێمە گەر سەرنشیمان زۆربێت هیچ کێشەمان نیە بۆ دورترین گەڕەک دەڕۆین.
قەزای کفری خاوەنی 29 مینی پاسە کە 24یان بە فەرمی مۆڵەتی کارکردنی هەیە و یەک تەکسی بەفەرمی کار دەکات هەر لەو ژمارەیەش لێپرسراوی گواستنەوەی کفری نەیشاردەوە کەسانێک هەڵگری هێڵن کە پۆلیسن .
کاوە قادر، لێپرسراوی گواستنەوەی کفری وتی: ئەو دو هێڵەی کە هەیە (ئازادی و راپەڕین)، بەنێو شاردا دەسوڕێنەوە رۆژانە، ئێمە دابەشمان نەکردون بەڵکو خۆیان بەو چەشنە کاردەکەن، بەڵام لەسەر شەقامی سەرەکین بۆ ئەوەی هەمو هاوڵاتیەک بتوانێ مینی پاسی دەسکەوێ.
دەشڵێت: شۆفێرەکانمان ئاگادار کردۆتەوە کە سەرنشینەکان بۆ سەرجەمی گەڕەکەکان کە دەکەونەسەر ئەو دوهێڵە بگوازنەوە .
لەبارەى دانانى هێڵ بۆ گەڕەکەکانى دیکە، لێپرسراوی گواستنەوەی کفری بەپێویستی نازانێت هێڵی نوێ هەبێت و دەڵێت: سنوری قەزاکە بەرفراوان نیە هاوڵاتی ئۆتۆمبێلی خۆی بەکاردەهێنێت یان بەپەیوەندی دەکات بە کەسانی دیکەوە.
ئیدریس مستەفا، بەڕێوبەرى گواستنەوەى گەرمیان جەخت لەوەدەکاتەوە کە هیچ داواکاریەک نەگشتۆتە گواستنەوەی گەرمیان بۆ زیادکردنی هێڵی ناوخۆیی بۆ قەزای کفری.
6. هیچ ناحیەیەکی گەرمیان هێڵی ناوخۆی نیە
کۆى ناحیەکانى سنورى گەرمیان هێڵى ناوخۆییان نیە و تەنها یەک هێڵ لە ناحیەکاندا هەیە، ئەویش هێڵى گەیاندنى ناحیەکانە بە قەزاى کەلار.
ناحیەی رزگاری یەکێکە لە ناحیە گەورەکانى سنورى گەرمیان لە بەرفراونیدایە، بەڵام هێڵی ناوخۆی نیە و هاوڵاتیەکی ئەو ناحیەیە دەڵێت: گەر مەبەستمان ڕۆشتن بێت بۆ گەڕەکێکی دیکە دەبێت ماودایەکى زۆر بەپێی بڕۆین.
ماردین حسێن، دانشتویەکى ناحیەى رزگارییە، وتیشی هەموکات ئۆتۆمبێلمان دەست ناکەوێ ناچار بە تەکسی کارەکانمان رادەپەڕێنین.
بەڕێوبەرى گواستنەوەى گەرمیان نەبونی هێڵی ناوخۆیی لە ناحیەی رزگاری دەگەڕێنێتەوە بۆ نەبونى خواست لەسەرى و دەشڵێت: ئەو هێڵانە بە پێویست نازانێت.
چواره‌م: كێشه‌كانى نێوان گواستنه‌وه‌ى ده‌ره‌وه‌ى شار و ناوه‌وه‌ى شار
1. كارى ته‌كسیه‌كانى ناوشار و ده‌ره‌وه‌ى شار رێكنه‌خراوه‌ته‌وه
تەکسیەکانی ناوشار باس لەوەدەکەن چاودێرەکانی هێڵی تەکسیەکانی دەرەوی شار سنوری کارکردنمانیان بەرتەسک کردۆتەوە، بەڵام خۆیان هاوشێوەی ئێمە کاری ناوشاریش دەکەن.
نەوزاد محه‌مه‌د، شۆفێرى ته‌كسیه باس له‌وه‌ده‌كات: ئێستا لە سەرجەم بازگەکان چاودێر دانراوە کە بۆ هێڵەکانی دەره‌وەی شارە، بەڵام ئەمە کاری ئێمەی لاواز کردوە تەنانەت رێگە نادرێت تا ناحیەی ساڵح ئاغا سەرنشین بگوازینەوە، بەڵام تەکسیەکانی دەرەوەی شار کارەکەی ئێمەش دەکەن و لێپێچینەوەشیان لە گەڵ ناکرێت.
مەریوانی هاوپیشەشی دەڵێت: کاری تەکسی ناوشار روبەڕوی ئاستەنگی زۆر دەبێتەوە کارەکەمان لە نێو شاری خۆمان سنوردار کراوە جارێک سەرنشینم گواستەوە بۆ پەروێزخان ٤٠ هەزار غەرامە کرام کە خۆم کرێکەم ١٥ هەزار دینار بو.
2. هیچ سیسته‌مێك بۆ جیاكردنه‌وه‌ى ته‌كسیه‌كان په‌یڕه‌و نه‌كراوه
هیچ سیستەم و پێوەرێک نیە بۆ ناساندنەوەی تەکسی دەره‌وەی شار و ناوەوه‌ی شار، گواستنەوەی گەرمیان دەڵێت: به شۆفێرانمان وتوە لۆگۆى لەزگە لە ئۆتۆمبێلەکانیان بدەن شۆفێرەکانیش رەتی دەکەنەوە.
ئیدریس مستەفا، بەڕێوبەری گواستنەوەی گەرمیان، دەڵێت: شۆفێرانمان ئاگادار کردۆتەوە کە لۆگۆ ى لەزگە لە ئۆتۆمبێلەکانیان بدەن و ئاگادار کراونەتەوە.
له‌باره‌ى ژماره‌ى ئه‌وئ ۆتۆمبێلانه‌ى لۆگۆیان له ئۆتۆمبێله‌كانیان داوه، به‌ڕێوبه‌رى گواستنه‌وه ئاشكراى كرد هیچ ئامارێکی لەبەردەستدا نیە.
مەریوان محه‌مه‌د، شۆفێرى ته‌كسیه ره‌تى ده‌كاته‌وه كه بۆ لێدانی لۆگۆ و لەزگە پێیان وترابێت و ده‌ڵێت: نە پێمان وتراوە نە ئاگادار کراوینەتەوە.
بە پێی بڕیاری وەزارەتی گواستنه‌وه و گەیاندنی هەرێم، لێدانی لۆگۆ و لەزگە دەبێت لە پارێزگاکان و ئیدارە سەربەخۆکان بە ڕەنگی جیاواز لە ئۆتۆمبیلەکان بدرێت.
لێدانی لەزگە و لۆگۆ لە تەکسیەکانی ناو شار و دەرەوه ئاسانکاری ده‌بێت بۆ هاتوچۆی گەرمیان له دیاریکردنی سەرپێچیەکان.
عه‌بدولڕه‌حمان زەهاوی، وتی: لێدانی لەزگەکان و جیاوازی رەنگەکان بۆ ئەر ک و لێپێچینەوەی ئێمە زۆر بە سودە، هۆکارە بۆ ناسینەوەی ئۆتۆمبێلی سەرپێچیکار.
دەشڵێت: گرنگ بو لەو بابەتە دا بەڕێوبەرایەتی گواستنەوەی گەرمیان دەستپێشخەری بکات.
پێنجه‌م: نه‌بونى هه‌ماهه‌نگی
1. گواستنه‌وه و شاره‌وانى هه‌ماهه‌نگییان نیه
گله‌یى زۆر له شه‌قامه‌كانى كه‌لار ده‌كرێت و باس له‌وه ده‌كرێت كه لایه‌نى گواستنه‌وه‌ى گشتى پشتگوێخراوه، سه‌رۆكى شاره‌وانى كه‌لاریش ده‌ڵێت: ئه‌و شه‌قامانه‌ى دروستده‌كرێن و نۆژه‌نده‌كرێنه‌وه بەتەواوی هێڵ و دیزاینکردنیان لە پێش چاو دەگرین.
ئه‌كره‌م ساڵح، سەرۆکی شارەوانی کەلار ئاماژه به‌وه‌ده‌كات: پێنج شەقامی ناوشاری کەلار نۆژه‌نده‌كرێنه‌وه و دروستده‌كرێن بەتەوای هێڵ و دیزاینکردنیان لە پێش چاو دەگرین.
وتیشى: له دیزاینه‌كاندا بەتەوای ره‌چاوى تەکسی و مینی پاس و ئۆتۆمبیلی تایبەتش دیاری دەکرێت، بەڵام رێکخستنەوەكە بەجۆرێکە کە کات بۆ تەکسیەکان دیاری ده‌كرێت و دەبێت لەکاتی خۆیاندا هاتوچۆ بكه‌ن و ژمارەشیان لە سێ تەکسی زیاتر نەبێت.
دلێر حەسەن، بەرپرسی بەشی پڕۆژەکان لە شارەوانی کەلار له‌باره‌ى هاوئاهه‌نگیان له‌گه‌ڵ گواستنه‌وه‌ى گه‌رمیان له‌باره‌ى رێكخستنه‌وه‌ى شه‌قامه‌كانه‌وه وتى: ساڵی پار داوامان له گواستنەوەی گەرمیان كرد بۆ دروستكردنى لیژنەیەکی هەماهەنگی بۆ کیشەکانی گواستنەوەی گشتی لە کەلاردا، بەڵام گواستنەوەی گەرمیان بە هۆیی ئەوەی ئەم کێشەیە لە پارێزگاو شوێنەکانی دیکەش هەیە تا ئێستا پێکنەهاتوە.
وتیشى: هەمانگیشمان لە ئاستی پێویستدا نیە.
لەبەرامبەریشدا ئیدریس مستەفا، ئه‌وه‌ى خسته‌ڕو: ئەگەر پێشنیارێکی باش و بەسود بێ بۆ گواستنەوە هاوکاریان دەبین.
2. لاوازی هه‌ماهه‌نگی شۆفێران و سەندیکا
بەشێکی شۆفێره‌كان دەڵێن پێناسی سەندیکامان نیە، چونکە پشتگیریمان ناکەن و ناتوانن هیچمان بۆبکەن .
محه‌مه‌د مکڕەم، شۆفێرى مینى پاسه و گازنده‌ى ئه‌وه ده‌كات، سەندیکا ناتوانێت داکۆکیکار بێت و خاوەندارێتییان بکات.
وتیشى: یەکێک لە هاوپیشەکانم کە روبەروی کێشە بوەوه چەند رۆژیک له دادگا راگیرا لەکاتێکدا ئەندامی سەندیکاشین هیچى بۆ نەکرا کەدەبێت سەندیکا ئاگادار بێت و پارێزگاریمان لێبکات.
به پێچه‌وانه‌وه وریا عزەدین، هێماى بۆ ئه‌وه‌كرد: سەندیکا یارمەتی داوین گەر کێشەیەک هەبی پەیوەندیان پێوە بکەین هەوڵی چارەسەرکردنی دەدەن، بەڵام خۆیان نەهاتون کار لەسەر ئەوە بکەن کە چیمان دەوێت .
به‌رپرسى بەشی گواستنەوە لە سەندیکای کرێکاران جه‌ختى له‌وه‌كرده‌وه: کار لەسەر کێشەکانی شۆفیرەکانمان دەکەین.
وتی: بۆ ئەو کێشەیە ئاگادار نەبوین یان شۆفێرەکە ئەندام نەبوە لە سەندیکای کریکاران تاوەکو هاوکاری بین.
3. حەوت ساڵە سەندیکاى شۆفێران لە کفرى نەماوە
لەقەزای کفری ماوەىى حەوت ساڵە سەندیکای تایبەت شۆفێران لە قەزاکە نەماوە و
کاوە قادر، لێپرسراوی گواستنەوەی کفری دەڵێت: هەندێ کێشەی شۆفێرمان هەیە ناتوانین هەمو بەرپرسیاریەتیەک لەئەستۆ بگرین، بەڵام نزیکی هەشت ساڵە سەندیکای تایبەت بە پرسی شۆفێران لە قەزاکە نیە.
لەبەرامبەریشدا عدنان محەمەد، سەرۆکى لقى گەرمیانى سەندیکاى کرێکاران ئاماژە بەوەدەکات: لە هەوڵداین لیژنەیەکی تایبەت لەو قەزایە دروستبکەین .
به‌شى دوه‌م: ده‌ره‌نجام و راسپادره‌كان
یه‌كه‌م: ده‌ره‌نجامه‌كان
1. كه‌رتى گواستنه‌وه له گه‌رمیان دا هاوشێوه‌ى شوێنه‌كانى دیكه، زۆر كۆن و دواكه‌وتوه، چ له روى ژێرخانه‌وه، چ له روى شێوازی به‌ڕێوه‌چونیه‌وه.
2. هه‌ست به‌وه‌ناكرێت هیچ پلانداڕشتنێكى زانستیی له پشت دابه‌شكارى كه‌رتى گواستنه‌وه‌وه هه‌بێت له گه‌رمیان، هه‌روه‌ك ئه‌م بواره هیچ به‌ره‌وپێشه‌وه‌چونێكى به‌خۆیه‌وه نه‌بینیوه و پێش نزیكه‌ى 20 ساڵ چۆن بوه ئێستاش هه‌روایه.
3. هاوڵاتیان موعاناتێكى زۆریان له‌گه‌ڵ ئه‌م كه‌رته‌دا هه‌یه، چ له‌روى ئۆتۆمبیله‌كانه‌وه كه زۆرینه‌یان كۆن و نه‌گونجاون "به‌تایبه‌ت پاسه‌كان" چ له روى نه‌بونى خزمه‌تگوزاریی فێنككه‌ره‌وه و گه‌رمكه‌ره‌وه تیایاندا، چ له روه‌كانى تریشه‌وه.
4. هێڵه‌كانى گواستنه‌وه كه‌موكورتییان زۆره، له‌وه‌ى كه هه‌مو شوێنێك روماڵ ناكه‌ن، بۆنمونه له كفری ته‌نها دو گه‌ڕه‌ك هێڵی گواستنه‌وه‌یان هه‌یه، له كه‌لاریش هه‌ندێك شوێنى گشتى و گرنگ هه‌ن هێڵیان پێناگات، له روى ته‌كسیشه‌وه ئه‌وا ته‌كسی به زۆربه‌ى له چه‌ند شوێنێكدا كۆ ده‌بنه‌وه و له‌و شوێنه دورانه‌دا ته‌كسی نییه.
5. كێشه‌یه‌كى به‌رچاوى هێڵی پاسه‌كانى كه‌لار، بونى پاسی بێهێڵه كه نه‌فه‌ره‌كانى ئه‌مان ده‌گوزانه‌وه، ئه‌مه‌ش زیانێكى زۆری لێداون و حكومه‌ت و لایه‌نه په‌یوه‌ندییداره‌كانیش هیچ لێپێچینه‌وه‌یه‌كی بنبڕیان له‌مڕوه‌وه نییه، به‌ڵكو شۆفێران خۆیان به‌ناچارى چاودێرییان داناوه.
6. له‌میانه‌ى به‌دواداچونمان دا هه‌ستمان به‌وه‌نه‌كرد حكومه‌ت به هه‌مو بواره‌كانییه‌وه "هاتوچۆ و شاره‌وانى و گواستنه‌وه" به‌تایبه‌تى لای شاره‌وانى و گواستنه‌وه، هیچ پلان و ستراتیژیه‌تیه‌كیان هه‌بێت بۆ رێكخستنه‌وه‌ى ئه‌م كه‌رته و لانیكه‌م خۆئاماده‌كردن بۆ ئه‌وه‌ى له داهاتودا ئه‌م كه‌رته چۆن پێشبخه‌ن.
7. هه‌ماهه‌نگى نێوان لایه‌نه حكومییه په‌یوه‌ندیداره‌كان به بوارى گواستنه‌وه‌وه زۆر لاوازه و بگره له ئاستى نه‌بو دایه، هیچ كۆنتاكت و لیژنه‌یه‌كى هاوبه‌ش له‌نێوانیاندا نییه بۆ رێكخستنه‌وه‌ى ئه‌م كه‌رته.
8. هه‌ماهه‌نگیی له‌نێوان سه‌ندیكای كرێكاران و پیشه‌وه‌ران له‌لایه‌ك و حكومه‌ت له‌لایه‌كى تره‌وه له بوارى گواستنه‌وه‌دا زۆر لاوازه، ئه‌مه جگه له‌وه‌ى به‌شێك له شۆفێرانیش به‌شی پێویست له سه‌ندیكاى كرێكاران و پیشه‌وه‌ران رازیی نین و لێی به گله‌یین.
9. ئه‌م بواره‌ى كه هه‌یه زۆرتر پیشه‌ی شه‌خسییه و كۆمپانیاكان له‌م بواره‌دا وه‌به‌رهێنانیان نییه و بونیان لاوازه.
10. نرخی كرێی هاتوچۆی پاسه‌كان تاڕاده‌یه‌ك گونجاوه بۆ هاوڵاتى، به‌ڵام شۆفێران به‌گله‌یین له‌وه‌ى سود و قازانجی زۆری نیه، به‌تایبه‌تیش كه نرخی سوته‌مه‌نى تادێت به‌رز ده‌بێته‌وه.
هه‌روه‌ك نرخی كرێی ته‌كسیش بنه‌مایه‌كى رونى نیه كه‌له‌سه‌رى دیاریی كربێت و هاوشێوه‌ى ناوچه‌كانى ترى كوردستان به كیلۆمه‌تر و عه‌داد نرخه‌كه دیاریی ناكرێت.
11. هیچ خزمه‌تگوزارییه‌كى وه‌كو "ته‌كسی ته‌له‌فۆن" و هاوشێوه‌كانى له سنوره‌كه‌دا بونى نیه، ئه‌مه‌ش به‌شێكى په‌یوه‌سته به نه‌بونى كۆمپانیا و پێشنه‌كه‌وتنى ئه‌م بواره.
دوه‌م: راسپارده‌كان
1. پێش هه‌مو شتێك ده‌بێت ئه‌و ده‌زگا حكومییانه‌ى په‌یوه‌ستن به‌م بواره‌وه، هه‌ماهه‌نگییان به‌هێز بكرێت، به‌شێوه‌یه‌ك لیژنه‌یه‌كى هاوبه‌ش پێكبێنن كه به شێوه‌یه‌كى خولیی كۆبونه‌وه و به‌دواداچون بكه‌ن بۆ كێشه‌كانى ئه‌م بواره.
2. گرنگه په‌یوه‌ندیی نێوان حكومه‌ت و شۆفێرانیش په‌ره‌ى پێبدرێت، ئه‌ویش له‌لایه‌ك به‌وه‌ى سه‌ندیكاكان ره‌نگدانه‌وه‌ى خواستى توێژه‌كه‌یان بن و له‌ناو ئه‌وانه‌وه نوێنه‌ر هه‌ڵبژێرێت و پارێزگاری له مافه‌كانیان بكات، نه‌ك به شێوازی حزبی و له ده‌ره‌وه‌ى ئه‌وانه‌وه كه‌سانێك به نوێنه‌ر دابنرێن و به‌سه‌ریاندا فه‌رز بكرێت كه ئاگادارى موعاناته‌كانیان نین. له‌لایه‌كى تریشه‌وه ده‌بێت حكومه‌ت په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ نوێنه‌رانی ئیشكه‌رانى ئه‌م بواره باش بكات و به به‌رده‌وامى كۆبونه‌وه و به‌سه‌ركردنه‌وه‌یان پێكه‌وه هه‌بێت.
3. بوارى گواستنه‌وه‌ش وه‌ك هه‌مو بواره‌كانى تر، به‌ده‌ست مه‌ركه‌زیته‌وه ده‌ناڵێنێت، به‌وه‌ى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه خۆجێییه‌كان به‌شى پێویست ده‌سه‌ڵاتیان نیه له داڕشتنى پلان و سیاسه‌تى هاتوچۆی سنوره‌كه‌دا و یاسا و رێنماییه كارپێكراوه‌كان مه‌ركه‌زیین و ره‌چاوى تایبه‌تمه‌ندى ناوچه‌كان ناكات. بۆیه ده‌بێت پێداچونه‌وه به‌م یاسا و رێنمایی و رێكارانه‌دا بكرێت و په‌ره‌ى زیاتر به لامه‌ركه‌زیی بدات.
4. ده‌بێت حكومه‌ت ده‌ستپێشخه‌ریی هه‌بێت بۆ به‌ره‌وپێشبردنى ئه‌م بواره، به ئه‌نجامدانى چالاكی زانستى ئه‌م بواره رێكبخاته‌وه و كێشه‌كانى چاره‌سه‌ر بكات و بواره‌كه‌ش بباته پێشه‌وه.
5. حكومه‌ت هانى بونیادنان و هێنانى خزمه‌تگوزاریی تازه له بوارى گواستنه‌وه‌دا بدات، له نمونه‌ى ته‌كسی ته‌له‌فۆن و هاوشێوه‌كانى، ئه‌ویش به ئاسانكاریی كردن بۆیان.
6. هانى حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان ده‌ده‌ین كه پلانێك بۆ رێكخستنى ئێستا و داهاتوى ئه‌م كه‌رته دابڕیژێت، له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌مایه هێڵه‌كان رێكبخاته‌وه و شه‌قام و رێگاوبانه‌كان دروست بكات و نۆژه‌ن بكاته‌وه، هاوكات كارمه‌ندیش بۆ چاودێریی دابنات.
7. حكومه‌ت هانى وه‌به‌رهێنه‌ران بدات بۆ وه‌به‌رهێنان له‌م بواره، یاخود هانى شۆفێران بدات به دروستكردنى كۆمپانیای پشكداریی له‌نێوانیان خۆیان به‌مه‌به‌ستى به‌ره‌ودان به‌م كه‌رته و سه‌مایه‌گوزاریی تێدا كردنى.