رادیۆی ده‌نگ
له نوێترین راپۆرتى دا یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان، باس له پرسی ده‌ستوه‌ردانى حزبی له كاروباری حكومییدا ده‌كات له سنورى ئیداره‌ى گه‌رمیان.
كلیك له‌م فایله‌ى خواره‌وه بكه بۆ خوێندنه‌وه‌ى راپۆرته‌كه به‌شێوازی PDF
رادیۆی ده‌نگ له‌چوارچێوه‌ى پرۆژه‌یه‌كدا بۆ بره‌ودان به رۆژنامه‌وانى و مافه‌كانى مرۆڤ و چاودێریی حكومه‌ت به پاڵپشتی سندوقی نیشتمانى بۆ دیموكراسی NED، مانگانه له رێگه‌ى یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیانـى سه‌ر به رادیۆكه‌وه، راپۆرتێكى ورد و قوڵ له‌بوارى كێشه جیاوازه‌كانى په‌یوه‌ست به حكومه‌ته‌وه له گه‌رمیان به‌رهه‌مده‌هێنێت. بۆ ئه‌م مانگه‌ش راپۆرته‌كه‌ى ته‌رخانكردوه به پرسی ده‌ستوه‌ردانى حزبی له كاروباری حكومی.
له راپۆرته‌كه‌دا كه له چوار به‌ش پێكهاتوه، به وردیی هه‌ڵوه‌سته‌ى كردوه له‌سه‌ر قه‌باره‌ى ده‌ستوه‌ردانى حزبی له كاروباری حكومیی دا، له‌مباره‌یه‌شه‌وه پشتی به‌ستوه به قسه‌ى هاوڵاتیان و چالاكوانان و به‌رپرسانى حكومی و حزبی، ئه‌مه سه‌رباری ئه‌وه‌ى راپرسییه‌كى له‌ناو هاوڵاتیاندا بۆ ئه‌و مه‌به‌سته ئه‌نجامداوه.
له‌خواره‌وه ده‌قی راپۆرته‌كه به‌شێوه‌ى تێكست ده‌خوێننه‌وه.
به‌شى یه‌كه‌م: قه‌باره و ئاستى ده‌ستوه‌ردانى حزبی له‌كاروباری حكومى له گه‌رمیان
1. هاوڵاتیان: ده‌ستوه‌ردانى حزبی زۆر به‌ربڵاوه
به‌پێی راپرسیه‌ك كه یه‌كه‌ى چاودێری حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان له‌رێگه‌ى ئۆنلاینه‌وه ئه‌نجامیداوه، ده‌ركه‌وتوه زۆرینه‌ى هاوڵاتیانى گه‌رمیان پێیانوایه ده‌ستوه‌ردانى حزب له كاروبارى حكومه‌ت، زۆر زۆره.
له راپرسییه‌كه‌دا كه (89) كه‌س به‌شدارییان كردوه، پرسیاری ئه‌وه‌یان لێكراوه تاچه‌ند ده‌ستوه‌ردانى حزبی له كارى حكومییدا هه‌یه له گه‌رمیان؟ له‌وه‌ڵامدا 39.3% وتویانه زۆر زۆر، 38.2% وتویانه زۆر، 18% وتویانه تاڕاده‌یه‌ك (مامناوه‌ند)، 3.4% وتویانه نازانم و 1.1% وتویانه هیچ ده‌ستوه‌ردان نییه.
له پرسیارێكى تردا ئه‌وه‌یان روبه‌ڕو كراوه‌ته‌وه كه ئایا ئه‌وان به ئه‌زمونى خۆیان ده‌ستوه‌ردانى حزبییان له كاروباری حكومه‌تدا بینیوه؟ له‌وه‌ڵامدا زۆرینه‌یان كه 85.4%ـه ده‌ڵێن به‌ڵێ.
له‌گه‌رمیاندا جگه له یه‌كێتى نیشتمانى كوردستان كه حزبی باڵاده‌سته و زۆرینه‌ى ره‌های سێكته‌ره‌كانى له‌ژێر ده‌سته، سێ حزبی تریش به‌شدارن له حكومه‌تى خۆجێی (بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان (پێشتر 8 پۆست و ئێستا 6 پۆست)، یه‌كگرتوى ئیسلامی به 2 پۆست و كۆمه‌ڵی دادگه‌ریی به پۆستێك).
له پرسیارێكى راپرسیه‌كه‌دا ئه‌وه له به‌شداران پرسراوه ئایا ده‌ستوه‌ردانى حزبی له‌لایه‌ن هه‌مو حزبه‌كانه‌وه هه‌یه یان ته‌نها حزبێك یان دو حزبن؟ له‌وه‌ڵامدا 43.8% ده‌ڵێن به‌ڵێ له‌لایه‌ن هه‌مو حزبه‌كانه‌وه ده‌ستوه‌ردان هه‌یه، 43.8% ده‌ڵێن نه‌خێر له‌لایه‌ن هه‌مویانه‌وه نییه و 12.4%ـیش ده‌ڵێن نازانم.
2. چالاكوانان: ده‌ستوه‌ردانى حزب بوه به رۆتین
چالاكوانان له گه‌رمیان جه‌خت له‌وه‌ده‌كه‌نه‌وه ده‌ستوه‌ردانى حزب له كاروبارى حكومه‌ت بونى هه‌یه و بوه به رۆتینێكى رۆژانه، وه‌ك خۆیان ده‌ڵێن ئه‌مه پێچه‌وانه‌ى یاسا و رێنماییه‌كانه و رێگره له به‌ره‌وپێشچونى وڵات.
سه‌یوان مه‌حمود، چالاكوان له گه‌رمیان ده‌ڵێت: تاوه‌كو ئێستا ده‌ستوه‌ردانى حزبى له فه‌رمانگه حكومیه‌كان هه‌یه و هه‌رماوه، ئه‌م ده‌ستوه‌ردانه‌ش له فه‌رمانگه‌یه‌كه‌وه بۆ فه‌رمانگه‌یه‌كى تر ئه‌گۆڕێت.
هاوكات، شوان جه‌لال، چالاكوان له گه‌رمیان ده‌ڵێت: ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كاروبارى حكومه‌ت له گه‌رمیان نه‌ك بوه به دیارده، به‌ڵكو بوه به رۆتینێكى رۆژانه و به‌رده‌وامى هه‌یه، به‌جۆرێكه حزب بوه‌ته خاوه‌نى حكومه‌ت و به‌ڕێوه‌بردن ته‌نانه‌ت حزب به پاره‌ى حكومه‌ت ده‌ژیه‌ت.
به‌پێى وته‌ى ئه‌و چالاكوانه حزب له ئێستادا ده‌ستوه‌رده‌دات له كۆى سێكته‌ره‌كان چ له وه‌به‌رهێنان بێت یان په‌روه‌رده بێت یات له به‌ڕێوه‌بردن و خزمه‌تگوزاریى، به‌جۆرێكه واى لێهاتوه هاوڵاتى بۆ كارێكى زۆر ساده‌ش ده‌ست ببات بۆ حزب، ئه‌مه‌ش به‌وته‌ى خۆی "دیارده‌یه‌كى زۆر خراپه".
ئەیاد محه‌مه‌د، چالاكوان له گه‌رمیان باس له‌وه ده‌كات: له ئاستى سه‌ره‌وه‌ى حكومڕانى له هه‌رێمى كوردستان ده‌ستوه‌ردانى حزبى هه‌یه تاوه‌كو دێته خواره‌وه بۆ ئاستى محه‌لى و بابه‌تێكى گشتگیره و ته‌نها ناوچه‌یه‌ك و شارێك نیه، بۆیه ئه‌م ده‌ستوه‌ردانه‌ش به جۆرێك حزب ئه‌مر به حكومه‌ت ده‌كات كه چى بكات و چى جێبه‌جێ بكات.
ده‌شڵێت: هۆكارى ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه ئه‌و كه‌سانه‌ى كه له فه‌رمانگه‌كاندا هه‌ن حزب دایناون و حكومه‌تیش هه‌ر حزب پێكیهێناوه، ئه‌م بابه‌ته‌ش سه‌رى كێشاوه بۆ ئه‌وه‌ى كه‌سى شیاو له شوێنى شیاو نه‌بێت و چاره‌سه‌ریشى ئاسان نیه، چونكه هه‌ر حزبە فەرمان بەکارەکتەرەکانی حکومەت دەکات و هەر شەخسی ناو حزبە ئەوکارەدەکات.
جه‌ختى له‌وه‌شكرده‌وه: چه‌ندین نمونه‌مان هه‌یه كه حزب ده‌ستیوه‌رداوه و كارى له‌سه‌ر كراوه له ئاستى حكومه‌ت بۆ نمونه ئه‌و فه‌رمانبه‌رانه‌ى زانكۆى گه‌رمیان كه ناوی هه‌ندێك گه‌ڕابوه بۆ دامه‌زراندن كه حزب كارى له‌سه‌ر كردبو و داینابون و هه‌قیشیان نه‌بو كه دابمه‌زرێن.
هاوكات، هونه‌ر عه‌لى، سه‌رۆكى گروپى رێسا بۆ هۆشیاریى یاسایی له گه‌رمیان، وتى: ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كۆى سێكته‌ر و جومگه‌كان هه‌یه كه ئه‌مه‌ش پێشێلى یاسا و رێنماییه‌كانه.
ده‌شڵێت: حزب له ئێستادا وه‌سیله‌یه‌كه بۆ په‌ره‌پێدانى كاروبارى حكومه‌ت و جوانكردنى و فه‌رمانگه‌كانیش له حزب پێكهاتوه، ئه‌و فه‌رمان و یاسا و رێنمایانه‌شى كه ده‌رئه‌چێت له حكومه‌ت هه‌م دیسان كه‌سانى حزبی ده‌ریده‌كه‌ن، زۆرجاریش حزب ده‌ستوه‌ردانى زۆر زه‌ق ده‌كات بۆ كه‌سانێك كه خاوه‌ن بیروبۆچونى باشن له به‌ڕێوه‌بردندا.
3. ده‌ستوه‌ردانى حزبى له زارى به‌ڕێوبه‌رى فه‌رمانگه‌كانه‌وه
به‌ڕێوبه‌رى فه‌رمانگه‌كانى گه‌رمیان جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كه‌نه‌وه ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كاروباریاندا هه‌یه، به‌ڵام وه‌كخۆیان ده‌ڵێن له ئاستى "داواكارى و ته‌كلیف" دایه وه‌ك له رێنمایی و یاساكان.
ئه‌كره‌م ساڵح، سه‌رۆكى شاره‌وانى كه‌لار له‌سه‌ر پشكى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، رایده‌گه‌یه‌نێت: ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كاروبارى حكومه‌ت ده‌كه‌وێته‌وه سه‌ر به‌رپرسى یه‌كه‌مى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه كه تاچه‌ند رێگه به‌وه ده‌دات، ئه‌گه‌رنا به‌وشێوه‌یه نیه كه ده‌وترێت حزب ده‌ست له كاروبارى حكومه‌ت وه‌رئه‌دات و پێشێلى یاسا و رێنماییه‌كان بكات.
ده‌شڵێت: به‌ڵێ داواكاری هه‌یه، به‌رپرسى نه‌ك حزبه‌كه‌ى خۆم، به‌ڵكو هه‌مو حزبه‌كانى تریش په‌یوه‌ندیان كردوه بۆ كارى هاوڵاتیان كه نایاسایی بوه داواكارییه‌كه‌یان نه‌مكردوه، هیچ حزبێكیش ناتوانێت ناچارت بكات كه پێشێلى یاسا و رێنماییه‌كان بكه‌ى و كارى نایاساییت پێبكات، ئه‌وه‌شى هه‌بوه ته‌نها داواكارى بوه و یارمه‌تى هاوڵاتیان بده‌ین.
به‌پێى وته‌ى سه‌رۆكى شاره‌وانى قه‌زاى كه‌لار، "حزب ده‌ستوه‌ردان له ئیشوكار ناكات، به‌ڵام داواى رونكردنه‌وه ده‌كات"، ده‌شڵێت: كاتێكیش ده‌ستوه‌ردان ده‌كات له بابه‌تێك كه ناڕه‌زایه‌تى خه‌ڵك هه‌بێت، بۆ نمونه دوكانى زه‌ڕه‌نگه‌ره‌كان زۆر جه‌ختى لێكرایه‌وه كه نه‌كرێت و ده‌ستوه‌ردان هه‌بو، به‌ڵام دواجار كردمان، یان كارگه‌ى بلۆكه‌كان حزب پێى وتین به‌هیچ جۆرێك ده‌ستى لێنه‌درێت، به‌ڵام پێم وتن نه‌یكه‌م نایاساییه ئه‌گه‌ر وابێت ره‌نگه ده‌ست له پۆسته‌كه‌م هه‌ڵبگرم، ئه‌وه‌بو كردمان و نه‌مانهێشت مافى هاوڵاتیش بڕوات.
جه‌خت له‌وه‌شده‌كاته‌وه: "هیچ كاتیش نه‌بوه حزبه‌كه‌م له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌و كاره نایاساییه‌ى كه نه‌مكردوه ئیجرائاتى حزبیشم له‌گه‌ڵ نه‌كراوه".
هاوكات، عادل حسێن، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌رى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى یه‌كگرتوى ئیسلامى كوردستان، باس له‌وه ده‌كات: ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كۆى جومگه و سێكته‌ركانى حكومه‌ت هه‌یه، به‌جۆرێك ده‌بێت پێكهێنانى حكومه‌ت له‌سه‌ر بنه‌ماى پسپۆڕى و لێهاتوى كارامه‌یی بێت، به‌ڵام له هه‌مو دونیا وایه ئه‌و حزبه‌ى كه له هه‌ڵبژاردن كورسى زۆر به‌ده‌ست ده‌هێنێت ئه‌و حزبه حكومه‌ت پێكده‌هێنێت.
ده‌شڵێت: ده‌ستوه‌ردان رۆشتوه‌ته ناو هه‌مو كایه‌كانى حكومه‌ت و ئیداره‌دانه‌وه، ته‌نانه‌ت هیچ كارێك به‌بێ ئۆكه‌ى حزب له ناو حكومه‌ت جێبه‌جێ ناكرێت، بۆ نمونه له ئێستادا پێكنه‌هێنانى حكومه‌ت و په‌كخستنى په‌رله‌مان هه‌موى گیرۆده‌ى ده‌ستى حزبه.
به‌ڕێوبه‌رێك جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كاته‌وه ده‌ستوه‌ردانه‌كان له ئێستادا حزبى نیه، به‌ڵكو شه‌خسى ناو حزبه‌كانن كه داواكارى و ته‌كلیف ده‌كه‌ن بۆ راپه‌ڕاندنى كارى هاوڵاتیه‌ك.
ژیلوان عادل، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى چاودێریى و گه‌شه‌پێدانى كۆمه‌ڵایه‌تى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، ده‌ڵێت: ئه‌وه ده‌یبینین ده‌ستوه‌ردانه‌كان له سنوره‌كه حزبى نین، به‌ڵكو شه‌خسى ناو حزبه‌كانن، ئه‌گه‌رنا وه‌ك حزبى خۆمان و حزبه‌كانى تریش نوسراوێكمان بۆ نه‌هاتوه و داوامان لێبكات جێبه‌جێى بكه‌ین.
باسى له‌وه‌شكرد: ده‌ستوه‌ردانه‌كانیش زیاتر داواكارى و ته‌كلیف بوه كه كارێك بۆ هاوڵاتیه‌ك بكرێت، ئه‌گه‌رنا شتێك نه‌بوه حزبێك پابه‌ندت بكات و شتێكى نایاسایی جێبه‌جێ بكه‌یت شتى وا نیه به‌و موتڵه‌قیه.
"ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كاروبارى حكومه‌ت بێگومان هه‌یه له كۆى حزبه‌كان نه‌ك ته‌نها حزبێكى سیاسى یان كه‌سایه‌تیه‌كى سیاسى، ئه‌مه‌ش به لایه‌نى داواكارى و ته‌كلیفكردن، نه‌ك به ئاراسته‌ى ده‌ستوه‌ردان له یاسا و رێنماییه‌كان". سامان مه‌حمود، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى نه‌خشه‌دانانى ئاوه‌دانى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، وا ده‌ڵێت.
ده‌شڵێت: ئێمه له رێگه‌ى حزبێكى سیاسیه‌وه پۆستمان وه‌رگرتوه، زۆرجاریش ئه‌و ده‌ستوه‌ردانه كاتێك روده‌دات هاوڵاتیه‌ك وا هه‌ست ئه‌كات كه له فه‌رمانگه‌یه‌ك كاره‌كه‌ى وه‌كپێویست رایى ناكرێت و په‌نا ده‌باته به‌ر حزبێك یان كه‌سایه‌تییه‌كى حزبى بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ق و مافى خۆى وه‌ربگرێته‌وه.
وتیشى: هه‌ندێكجار ده‌ستوه‌ردانه‌كان به‌لایه‌نى به‌رژه‌وه‌ندى هاوڵاتیان بوه، ئه‌گه‌رچى زۆر جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌وه ده‌كه‌نه‌وه به‌پێى یاسا و رێنماییه‌كان ده‌توانین هاوكارى خه‌ڵك بكه‌ین، ئه‌گه‌ر نا دژى یاسا و رێنماییه‌كان نین.
له حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیاندا، 4 لایه‌ن به‌شدارن (یه‌كێتى، گۆڕان، یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵى دادگه‌ریی). كۆمه‌ڵی دادگه‌رى ته‌نها پۆستی به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌ى باوه‌نور "پێباز"ـى هه‌یه، سه‌رباری په‌یوه‌ندیكردنى یه‌كه‌كه‌مان به به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌ى باوه‌نوره‌وه، به‌ڵام ئاماده‌نه‌بو له‌باره‌ى ئه‌م پرسه‌وه لێدوان بدات.
4. ئاستى ده‌ستوه‌ردانى حزب له كاروبارى فه‌رمانگه‌كان له ناحیه‌كان
به‌ڕێوبه‌رانى ناحیه‌كانى راى جیاوازیان هه‌یه له‌سه‌ر ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كاروبارى حكومه‌ت، هه‌ندێك پێیانوایه ده‌ستوه‌ردان هه‌یه له‌سه‌ر ئاستى داواكارى و هه‌ندێكیش به‌پێچه‌وانه‌وه ده‌ڵێن هه‌ستیان به‌وه نه‌كردوه ده‌ستوه‌ردان هه‌بێت.
جه‌مال ساڵح، به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌ى رزگاریى له‌سه‌ر پشكى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، باس له‌وه ده‌كات: حكومه‌ت حزب دروستى كردوه و پێكیهێناوه، ئه‌وانه‌شى كه كادر و به‌ڕێوبه‌رى فه‌رمانگه‌یه‌كن، نوێنه‌رى یه‌كێك له حزبه‌كانه و هاتوه‌ته یه‌كه‌ى ئیدارى، بۆنمونه ئێستا من له‌سه‌ر حزب له‌م به‌رپرسیارێتیه دانراوم، بۆیه هه‌مو حزبێكیش تموحى ئه‌وه‌ى هه‌یه كه كه‌سێك داده‌نێت بتوانێت كارێكى بۆ بكات و خزمه‌تى بكات داواكارییه‌كى لێبكات بۆ كارێك.
ده‌شڵێت: له هه‌مان كاتدا ئێستا ده‌ستوه‌ردانى حزبى زۆر كه‌مه له‌چاو ساڵانى رابردو، ئه‌وه‌شى هه‌یه له ئاستى داواكارییه وه‌ك له ده‌ستوه‌ردانى كاروبارى حكومه‌ت و ده‌ستوه‌ردان له یاسا و رێنماییه‌كان، كه ئه‌گه‌ر هه‌شبێت زۆر كه‌مه.
به‌پێى وته‌ى ئه‌و به‌ڕێوبه‌ره، به‌شێكى زۆرى داواكارییه‌كانى حزب له حكومه‌ت داواكارى خه‌ڵكه و خه‌ڵك هۆكاره بۆ ئه‌و ده‌ستوه‌ردانه، "به جۆرێكه بۆ كارێكى لابه‌لا و پێچه‌وانه‌ى یاسا و رێنماییه‌كان په‌نا بۆ حزب ده‌بات بۆ ئه‌وه‌ى بۆى جبَبه‌جێبكرێت له نمونه‌ى لێدانى بیرى نایاسا و دروستكردنى سیاج و له‌و جۆره كارانه، خه‌ڵكیش ده‌یه‌وێت داواكارییه‌كه‌ى جێبه‌جێ بكرێت و به ئامانجه‌كه‌ى خۆى بگات".
ئه‌و جه‌ختى له‌وه‌شكرده‌وه: چه‌ندین جار داواكارى حزبى هاتوه له‌و شێوه‌یه، به‌ڵام كه زانیومانه پێچه‌وانه‌ى یاسا و رێنماییه‌كانه نه‌مكردوه و ناشیكه‌م.
به پێچه‌وانه‌وه، دانا ئه‌حمه‌د، به‌رێوبه‌رى ناحیه‌ى شێخ ته‌ویل له‌سه‌ر پشكى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، وتى: جیاواز له ناحیه‌كانى تر ناحیه‌كه‌ى ئێمه دوره‌ده‌سته و زۆرینه‌ى فه‌رمانگه‌كانى ئێمه له‌گه‌ڵ ناحیه‌ى باوه‌نور دایه و ته‌نها فه‌رمانگه سه‌ربازییه‌كان زیاتر له ناحیه‌كه‌ماندا هه‌یه، ده‌ستوه‌ردانى حزبیش له كاروباره‌كانمان له‌لاى ئێمه هه‌ر نه‌بوه و نیه.
ده‌شڵێت: ئه‌وه‌ى هه‌یه زه‌وى كشتوكاڵیه زۆر قسه‌ى له‌سه‌ره له‌لاى ئێمه، ئه‌وه‌ش له ده‌سه‌ڵاتى یه‌كه‌ى ئیدارى نه‌ماوه‌ته‌وه و له‌لاى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى كشتوكاڵ خۆیه‌تى و خۆیان كارى له‌سه‌ر ده‌كه‌ن ئێمه ته‌نها جێبه‌جێكارین.
به‌پێى وته‌ى ئه‌و به‌ڕێوبه‌ره، له ماوه‌ى 4 ساڵى كاركردنى وه‌ك به‌ڕێوبه‌رى ناحیه ده‌ستوه‌ردانى حزبى نه‌بوه له كاروباریان وه‌كخۆى ده‌ڵێت: بگره زۆر هاوكاریان بون بۆ جێبه‌جێكردنى یاسا و رێنماییه‌كان و جێبه‌جێشیان كردوه.
"وه‌ك ئه‌وه‌ى ناحیه‌ى ئاوه‌سپى ناحیه‌یه‌كى ئاڵۆز نیه و دوره‌ده‌ستین و شتى گه‌وره‌مان نیه، ده‌ستوه‌ردانى حزبیش له كاروباره‌كانماندا نیه، ئه‌وه‌ى هه‌یه كێشه‌ى كۆمه‌ڵایه‌تیه وه‌ك سیاسى و هه‌ستمان به‌وه نه‌كردوه ده‌ستوه‌ردان هه‌بێت". عه‌زیز محه‌مه‌د، به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌ى ئاوه سپى كه له‌سه‌ر پشكى یه‌كگرتوى ئیسلامیه، وا ده‌ڵێت.
وتیشى: شتى واش نه‌بوه كه خه‌ڵك وابكات حزب ده‌ست وه‌ربدات له كاروبارمان، هه‌ر گرفتێكیش هه‌بوبێت به‌پێى یاسا و رێنماییه‌كان كارمان له‌سه‌ر كردوه، هاوكات هیچ ئاسته‌نگیه‌ك نیه بۆ كاروباره‌كانمان، ئه‌وه‌ى هه‌یه حكومه‌ت خۆى كاریگه‌رى هه‌بوه بۆمان نه‌ك ده‌ستوه‌ردانى حزبى و كه‌مترین ده‌ستوه‌ردان هه‌یه.
5. به‌رپرسانى حزبی چی له‌باره‌ى ده‌ستوه‌ردانى حزب له حكومه‌ت ده‌ڵێن؟
به‌رپرسانى حزبه‌كان جه‌خت له‌وه ده‌كه‌نه‌وه ده‌ستوه‌ردانى له كاروبارى حكومه‌ت هه‌یه و به‌شێكى زۆریشى بۆ ته‌كلیفه، جه‌خت له‌وه‌ش ده‌كه‌نه‌وه هاوكارى كادیره‌كانیان بون و ده‌ستیان له كاروباریان وه‌رنه‌داوه.
عه‌لى ده‌روێش، وته‌بێژى مه‌ڵبه‌ندى گه‌رمیانى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان ده‌ڵێت: ئێمه جیا له‌وه هیچ ده‌ست وه‌ردانێكمان نه‌كردوه له كاروبارى حكومه‌ت ته‌نها ئه‌ركمان پێسپاردون، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌گه‌ر كه‌موكورتیه‌ك هه‌بێت و ئه‌ركى خۆیان وه‌ك پێویست جێبه‌جێنه‌كه‌ن و راى نه‌كه‌ن ئه‌وه ئه‌توانین له نوێنه‌ره‌كانى خۆمان بپرسینه‌وه بۆچى نه‌یان توانیوه له ئاست داخوازى خه‌ڵك و جه‌ماوه‌رمان نه‌بون، به‌ڵام وه‌ك ده‌ست وه‌ردان هیچ شتێكى له‌وشێوه‌یه‌مان نیه به زه‌قى وه‌ك باس ده كرێت.
مه‌ریوان ره‌حیم، به‌رپرسى مه‌كۆى كه‌لارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، باسى له‌وه‌كرد: وه‌ك بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان هیچ كات نه‌بوه ده‌ستوه‌ردان بكه‌ین له كاروبارى ئیدارى ئه‌و به‌ڕێوبه‌رایه‌تیانه‌ى كه له‌لایه‌ن كادره‌كانمانه‌وه به‌ڕێوه ده‌برێن كه 8 فه‌رمانگه‌مان له‌لابوه، به‌پێچه‌وانه‌وه پاڵپشتیان بوین.
ده‌شڵێت: راسته داواكارى و ته‌كلیف هه‌یه له‌لایه‌ن هاوڵاتیانه‌وه بۆ ئه‌وه‌ى كارێكیان بۆ بكرێت، به‌ڵام پێچه‌وانه‌ى یاسا و رێنماییه‌كان نه‌بوه و به كادره‌كانمان وتوه له چوارچێوه‌ى یاسا و رێنماییه‌كان ده‌توانن هاوكارى هاوڵاتیان به‌گشتى بكه‌ن، هه‌رگیز نه‌مانوتوه پێچه‌وانه‌ى یاسا و رێنماییه‌كان كاربكه‌ن.
هاوكات، بورهان مزه‌فه‌ر، لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى گه‌رمیان یه‌كگرتوى ئیسلامى، هێماى بۆ ئه‌وه‌كرد: ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كاروبارى حكومى زۆرزۆره، هیچ كه‌سێكیش ناتوانێت نكۆڵى له‌و بابه‌ته بكات و حاشاى لێبكات، باشترین به‌ڵگه‌ش بۆ ئه‌وه ئه‌وه‌یه له سنورى ده‌سه‌ڵاتى یه‌كێتى ئه‌گه‌ر كه‌سێك بیه‌وێت كاروبارى بڕوات له ناو حكومه‌ت سه‌ردانى مه‌ڵبه‌نده‌كانى یه‌كێتى ده‌كات، له سنورى پارتیش به هه‌مان شێوه سه‌ردانى لقه‌كانیان ده‌كات.
ده‌شڵێت: ئه‌مه‌ش باشترین به‌ڵگه‌یه بۆ ده‌ستوه‌ردانى حزبى له كاروبارى حكومه‌ت، چونكه دواجار حزبه باڵاده‌سته له سه‌ر ته‌واوى داموده‌زگاكان، ئه‌گه‌ر باسى گه‌رمیانیش بكه‌ین به‌ڵێ ده‌ستوه‌ردانى یه‌كێتى له ناو ته‌واوى داموده‌زگا حكومیه‌كان هه‌یه.
جه‌ختى له‌وه‌شكرده‌وه: ئێمه وه‌ك خۆمان 2 پۆستمان هه‌یه له ناو حكومه‌ت، به هیچ شێوه‌یه‌ك رێگه‌مان به خۆمان نه‌داوه ده‌ست له كاروباریان وه‌ربده‌ین، به‌هیچ شێوه‌یه‌كیش رێگه به خۆمان ناده‌ین ده‌ستكارى كاروباریان بكه‌ین له ناو حكومه‌تدا و ناشیكه‌ین.
"به‌شێوه‌یه‌كى گشتى حكومه‌ت له‌لایه‌ن حزبه‌وه به‌ڕێوه‌ده‌برێت و ده‌ستوه‌ردانیش له كاروبارى حكومه‌ت زۆر زۆره له‌لایه‌ن حزبه‌وه، هیچ كارێكیش به‌بێ ئه‌وامرى حزب له نێو فه‌رمانگه حكومیه‌كان به‌ڕێوه‌ناچێت به‌تایبه‌ت له‌لایه‌ن یه‌كێتى و پارتیه‌وه كه دو حزبى باڵاده‌ستن و زۆرترین پۆسته‌كانیش له‌لاى ئه‌وانه". حه‌سه‌ن محه‌مه‌د ساڵح، كارگێڕى مه‌ڵبه‌ندى كۆمه‌ڵى دادگه‌رى له گه‌رمیان، واى وت.
وتیشى: ده‌ستوه‌ردانه‌كانیش له بچوكترین شته‌وه تاوه‌كو گه‌وره‌ترین شت له كاروبارى حكومه‌تدا له‌لایه‌ن حزبه‌وه هه‌یه له كۆى جومگه‌كانى به‌ڕێوه‌بردن، به جۆرێك له هه‌ر پۆستێكى بچوك و ساده‌ش بێت له سه‌ر ته‌زكیه‌ى حزبى كه‌سه‌كان داده‌نرێن وه‌ك له‌وه‌ى له‌سه‌ر لێهاتویى و كارامه‌یى و شاره‌زایی كه‌سه‌كه بێت و زۆر به وردیش چاودێرى ده‌كرێن.
هێماى بۆ ئه‌وه‌شكرد: ئه‌گه‌ر وه‌ك گه‌رمیان باس بكه‌ین و وه‌ك خۆمان ته‌نها یه‌ك پۆستمان هه‌یه ئه‌ویش به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌ى باوه‌نوره، ئه‌وه‌شى كه ئێمه چاودێریمان كردوه له كاروبارى ئیدارى ئه‌گه‌ر ئه‌و پۆسته‌ى له‌لات هه‌یه و به‌ده‌ستى حزبى ده‌سه‌ڵات داره‌وه نه‌بیِت، ئاسته‌نگى زۆرت بۆ دروست ده‌كرێت، به‌ڵام ئه‌وه‌ى كه هى خۆیانه هه‌مو شتێكى بۆ ده‌كرێت.
به‌پێى وته‌ى كارگێڕى مه‌ڵبه‌ندى كۆمه‌ڵى دادگه‌رى له گه‌رمیان كه جه‌ختى لێكردوه‌ته‌وه: وه‌ك كۆمه‌ڵ هیچ كات ده‌ستمان وه‌رنه‌داوه له كاروبارى ئه‌و كادیره‌مان كه پۆستى لایه، به‌ڵكو جه‌ختمان له‌سه‌ر ئه‌وه كردوه‌ته‌وه هه‌ر بابه‌تێك له به‌رژه‌وه‌ندى گشتى بێت به‌پێى یاسا و رێنماییه‌كان كارى له‌سه‌ر بكه‌ن، هاوكات ئه‌و پۆسته‌شى لاى ئێمه‌یه ده‌سه‌ڵاتێكى سنوردارى هه‌یه و هه‌میشه پشتیوانى بوین.
به‌شى دوه‌م: لێكه‌وته‌كانى ده‌ستوه‌ردانى حزبی له كاروباری حكومی
1. هاوڵاتیان ده‌ستوه‌ردانى حزبی به كارێكى نادروست ده‌زانن
به‌پێی راپرسیه‌كى یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان، زۆرینه‌ى به‌شداران ده‌ستوه‌ردانى حزبی له كاروباری حكومی، به كارێكی باش نازانن.
راپرسییه‌كه كه به‌شێوه‌ى ئۆنلاین ئه‌نجامدراوه و (89) كه‌س تیایدا به‌شدارییان كردوه، له‌وه‌ڵامى پرسیارێكدا سه‌باره‌ت به‌وه‌ى به‌نیسبه‌ت خۆته‌وه، ئایا له‌گه‌ڵ ده‌ستوه‌ردانى حزب دایت له كاروباری حكومه‌ت؟ هیچ كام له وه‌ڵامه‌كان به‌ڵێ نییه، به‌ڵكو 19.1% ده‌ڵێن هه‌ندێكجار له‌گه‌ڵ ده‌ستوه‌ردانى حزبم و 80.9% ده‌ڵێن نه‌خێر به ته‌واویی دژی ده‌ستوه‌ردانى حزبم.
له پرسیارێكى تردا له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى ئایا ئه‌و ده‌ستوه‌ردانه حزبییه‌ى له‌كارى حكومییدا هه‌یه له گه‌رمیان، به ئاراسته‌ى باشه یان خراپ؟ له‌وه‌ڵامدا 3.4% پێیانوایه باشه و 73% پێیانوایه خراپه و 23.6% ده‌ڵێن نازانین.
2. دروستكردنى ئاسته‌نگیی حزبیی بۆ به‌ڕێوبه‌رانى حكومی
هه‌ندێك له به‌ڕێوبه‌رانى حزبه جیاوازه‌كان جه‌خت له‌وه ده‌كه‌نه‌وه ئاسته‌نگى له كاروباره‌كانیان بۆ دروست ده‌كرێت، به‌رپرسه حزبیه‌كانیش جه‌خت له دروستى بابه‌ته‌كه ده‌كه‌نه‌وه.
عادل حسێن، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌رى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى یه‌كگرتوى ئیسلامى باس له‌وه ده‌كات: ئه‌گه‌ر وه‌ك خۆم ئاسانكارییه‌كم بۆ نه‌كرابێت وه‌ك به‌ڕێوبه‌رێك له رێگه‌ى ئیداره‌ى گه‌رمیانه‌وه، ئه‌وه ئیستحقاقى به‌ڕێوبه‌رایه‌تیه‌كه و له روى مادیشه‌وه هیچمان بۆ نه‌كراوه.
وتیشى: به‌ڵام له هه‌مان كاتدا هیچ رێگریه‌كیشمان لێنه‌كراوه بۆ ئیش و كاره‌كانمان ئه‌وه‌ى ویستومانه و له توانامان هه‌بوه كردومانه به‌پێى یاسا و رێنماییه‌كان.
هاوكات، ژیلوان عادل، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى چاودێرى و گه‌شه‌پێدانى كۆمه‌ڵایه‌تى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان ده‌ڵێت: ئاسته‌نگیمان بۆ دروستكراوه له ئاستى شه‌خسى ناو حزبه‌كان كه رێگریمان بۆ كراوه، به‌پێچه‌وانه‌شه‌وه هه‌بوه هاوكارمان بوه، بۆیه به هه‌ردو دیوه‌كه‌دا هه‌یه.
ده‌شڵێت: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رێگه‌مان نه‌داوه كارمان بوه‌ستێت و بڕیارێكى پێچه‌وانه‌ى یاسا و رێنماییه‌كان جێبه‌جێ بكه‌ین.
هاوكات، مه‌ریوان ره‌حیم، به‌رپرسى مه‌كۆى كه‌لارى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، جه‌ختى له‌وه‌كرده‌وه: ئاسته‌نگى زۆر هاتوه‌ته پێش كادره‌كانمان له ناو حكومه‌ت له گه‌رمیان بۆ جێبه‌جێكردنى كاره‌كانیان و له‌لایه‌ن فه‌رمانگه‌كانى ترى سه‌ر به حزبه‌كانى ترى گه‌رمیان به‌تایبه‌ت یه‌كێتى كه باڵاده‌سته له سنوره‌كه.
هێماى بۆ ئه‌وه‌شكرد: ئه‌وان نه‌هاتونه‌ته سه‌ر شاشه بۆ راى گشتى رایبگه‌یه‌نن كه ئاسته‌نگیان بۆ دروست ده‌كرێت و رێگه نادرێت كارى خۆیان بكه‌ن، پێشمان وتون پاڵپشتانین، به‌ڵام نه‌یان كردوه، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌تاوه‌كو له حكومه‌تدابین كارى خۆمان ده‌كه‌ین و به‌رده‌وام ده‌بین.
له‌باره‌ى ئه‌وه‌ى تاچه‌ند ئاسته‌نگیان بۆ دروست ده‌كرێت له‌لایه‌ن حزبه‌كان و كادرى حزبه‌كانه‌وه، حه‌سه‌ن محه‌مه‌د ساڵح، كارگێڕى مه‌ڵبه‌ندى گه‌رمیانی كۆمه‌ڵى دادگه‌رى، وتی: نوێنه‌ره‌كه‌مان له حكومه‌ت له كاتى ده‌ستبه‌كاربونیه‌وه تاوه‌كو ئێستا ئاسته‌نگى بۆ دروستكراوه هاوكات هاوكاریشى كراوه له‌لایه‌ن هه‌ندێك به‌رپرسه‌وه، ئاسته‌نگیه‌كانیش هه‌ر یه‌كه ئیدارییه‌كان نه‌بوه، به‌ڵكو ده‌زگا حزبیه‌كانیش ئه‌وه‌یان كردوه، ته‌نانه‌ت هه‌وڵى ئه‌وه‌یانداوه بێ رۆڵى بكه‌ن له كاروبارى ئیدارى، به‌جۆرێك زۆر شتى له‌به‌رده‌ست نیه وه‌ك بودجه و ستاف و پێداویستى، به‌ڵام بۆ به‌ڕێوبه‌رى ناحیه‌یه‌كى خۆیان هه‌مو هاوكارییه‌ك هه‌یه.
به‌پێچه‌وانه‌وه، بورهان مزه‌فه‌ر ، لێپرساوى مه‌ڵبه‌ندى گه‌رمیان یه‌كگرتوى ئیسلامى هێماى بۆ ئه‌وه‌كرد: ئه‌توانین بڵێن مامه‌ڵه‌كان به‌گشتى باش بون، ره‌نگه هه‌ندێكجار شت كرابێت له‌ملاو ئه‌ولا، به‌ڵام هه‌ست ده‌كه‌ین به مه‌به‌ست نه‌بوه.
وتیشی: شتێكى دیكه هه‌یه پێویسته باس بكرێت ئه‌ویش ئه‌وه‌یه ئیدارى گه‌رمیان به یه‌ك چاو سه‌یرى كادیره‌كانى ئێمه و ئه‌وانه‌ى خۆیان نه‌كردوه، به‌جۆرێك له دابینكردنى ئۆتۆمبێلێكه‌وه تاوه‌كو شتى دیكه جیاوازى كراوه.
جه‌ختى له‌وه‌شكرده‌وه: به‌ڵام ناتوانین بڵێین ئاسته‌نگییان بۆ كادیره‌كانمان دروستكردوه.
3. چاودێرێكى سیاسى: ده‌ستوه‌ردانى حزبى له فه‌رمانگه‌كان نادادیى دروست كردوه
"ئه‌وه‌ى كه له هه‌رێمى ئێمه ده‌گوزه‌رێت حوكمڕانى نیه، چونكه حزب ئه‌وه‌ى پله و پۆسته له كه‌رتى حوكمى و كه‌رتى تایبه‌تیشى گرتوه‌ته‌وه له ئێستادا وه‌ك غه‌نیمه‌یه‌ك سه‌یرى ده‌كات و به‌سه‌ر ئه‌و كادیر و ئه‌و خه‌ڵكانه‌دا دابه‌شى ده‌كات"، ئه‌مه‌ش به راى چاودێرێكى سیاسى و مامۆستاى زانكۆ.
د. ئیسماعیل نامیق، مامۆستاى زانكۆ و چاودێرى سیاسى، ده‌شڵێت: له هه‌مو دونیا حزب پێكهێنه‌رى حكومه‌ته، به‌ڵام له ئاستى سه‌ره‌وه وه‌ك سه‌رۆكى حكومه‌ت و په‌رله‌مان و وه‌زیره‌كان و بریكارى وه‌زیره‌كان كه حزب یه‌كلایده‌كاته‌وه، به‌ڵام كه شۆڕئه‌بێته‌وه بۆ فه‌رمانگه‌كان و یه‌كه ئیدارییه‌كان حزب ده‌ست وه‌رنادات و له‌سه‌ر بنه‌ماى خزمه‌ت و توانا و كه‌فائه‌ت و دڵسۆزى پۆسته‌كان یه‌كلاده‌كرێنه‌وه.
جه‌ختى له‌وه‌شكرده‌وه: كه‌چى ئه‌مه له هه‌رێمى كوردستانى خۆمان و گه‌رمیانیش به‌تایبه‌تى به‌مشێوه‌یه كه ئێستا هه‌یه و پێچه‌وانه‌ى هه‌مو دونیایه، بۆیه داموده‌زگاكان ناتوانن وه‌ك پێویست رۆڵى خۆیان بگێڕن و خزمه‌ت بكه‌ن، ئه‌مه‌ش وایكردوه نادادییه‌كى زۆر هه‌بێت و گله‌ى و گازنده‌ى هاوڵاتیانیش له‌سه‌ر داموده‌زگاكان زیاتر ببێت.
"ده‌ستوه‌ردانى حزبى به راده‌یه‌كه كه وایلێهاتوه كه به‌رپرسیارێتى ده‌درێت به كه‌سێك شاره‌زاى و لێهاتویه‌كه‌ى ناخوێنرێته‌وه به‌ڵكو ئینتیماى حزبیه‌كه‌ى ده‌خوێنرێته‌وه و كراوه به پێوه‌ر". شوان جه‌لال، چالاكوان له گه‌رمیان وا ده‌ڵێت.
وتیشی: ده‌یان كه‌سى شاره‌زا و به‌توانا و كارامه‌مان هه‌یه له ناوچه‌كه به‌رپرسیارێتیان پێنادرێت، چونكه ئینتیماى حزبییان نیه.
به‌پێى وته‌ى هونه‌ر عه‌لی، سه‌رۆكى گروپى رێسا بۆ هۆشیاریى یاسایی، ئه‌گه‌ر حزب كار له‌سه‌ر به‌به‌تێك بكات بۆ كۆى كۆمه‌ڵگه بێت و له‌به‌رژه‌وه‌ندى گشتى بێت ئه‌مه ئاساییه، به‌ڵام ئه‌گه‌ر بێت و ئه‌و كاره‌ى كه ده‌یكات ته‌نها بۆ لایه‌نگران و كادیرانى خۆى بێت، ئه‌مه نایاساییه.
ده‌شڵێت: هیچ یاسا و رێنماییه‌ك له %100 وه‌ك خۆى جێبه‌جێ ناكرێت، چونكه یاسا تونده و دادپه‌روه‌ره بۆ كۆى كۆمه‌ڵگا، كۆمه‌ڵگه‌ى ئێمه‌ش حه‌زى به توندى یاسا نیه، حزبیش رۆڵى گێڕاوه له ناشرینكردنى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى و فه‌رمانگه‌كان بۆ به‌رژه‌وه‌ندى ته‌نها حزبه‌كه‌ى و ئه‌و كه‌سانه‌شى كه چه‌ند پسپۆڕ و لێهاتوبن له به‌ڕێوه‌بردندا ناشرینیان ده‌كات.
به‌پێی راپرسییه‌كى یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان كه له رێگه‌ى ئۆنلاین له‌نێوان (89) كه‌سدا ئه‌نجامیداوه، پرسیاری ئه‌وه‌یان روبه‌ڕوكراوه‌ته‌وه كه ئه‌گه‌ر فه‌رمانبه‌ر و موچه‌خۆری حكومه‌تیت، ئایا هه‌بوه به‌هۆی ده‌ستوه‌ردانى حزبییه‌وه له پۆست و پله بێبه‌ش كرابیت یان پۆست و پله‌ت وه‌رگرتبێت؟ له‌وه‌ڵامدا زۆرینه‌یان 62.9%ـه ده‌ڵێن نه‌خێر و 37.1% ده‌ڵێن به‌ڵێ.
4. دروستبونى گه‌نده‌ڵی
دو چالاكوان جه‌خت له‌وه‌ده‌كه‌نه‌وه ده‌ستوه‌ردانى حزب له كاروباری حكومه‌ت سه‌رده‌كێشێت بۆ گه‌نده‌ڵی.
شوان جه‌لال، چالاكى مه‌ده‌نى له گه‌رمیان، ده‌ڵێت: ده‌ستوه‌ردانى حزب یه‌كێكه له‌و بابه‌تانه‌ى كه بوه‌ته هۆكارى گه‌نده‌ڵى و به‌رفراوانبون و په‌ره‌سه‌ندنى گه‌نده‌ڵى له كاروبارى حكومه‌تدا، به جۆرێكه واسته ده‌كرێت به‌ناوى حزب و ته‌زكیكه‌ى حزبیه‌وه بۆ كارێك، یان دامه‌زراندن ده‌كرێت به ئینتیماى حزبیه‌وه و نمونه‌شمان هه‌یه له گه‌رمیان، له كاتێكدا هه‌مو ئه‌مانه كارى نایاساین.
لایخۆشیه‌وه سه‌یوان مه‌حمود، چالاكوان له گه‌رمیان ده‌ڵێت: ده‌ستوه‌ردانى حزبى له فه‌رمانگه حكومیه‌كان كێشه و گرفت بۆ كاروبارى ئیدارى دروست ده‌كات و هاوكات هه‌ر ده‌ستوه‌ردانێكیش پێشێلى رونى یاساییه.
ده‌شڵێت: به‌شێك له‌م ده‌ستوه‌ردانانه‌ش گرفت بۆ هاوڵاتیان دروست ده‌كات، به‌جۆرێك هه‌ندێك كات ئیش و كاره‌كانیان یان هه‌ر ناكرێت یان گرفتى بۆ دروست ده‌كرێت و ماوه‌یه‌كى زۆرى ده‌وێت.
به‌ڕای د. ئیسماعیل نامیق، كێشه‌كه به دیاریكراوى ئه‌وه‌یه هه‌ر فه‌رمانگه‌یه‌ك له هۆبه‌ى پارێزگاریكردنه‌وه تاوه‌كو سه‌رۆكى فه‌رمانگه‌كه حزب دایناوه به "مه‌نسوبیه‌ت و مه‌حسوبیه‌ت و واسته"، سبه‌ینێش ئه‌و كه‌سه‌ى كه دایناوه حاشیه‌كه‌ى ئه‌و كه‌سه داواكارییه‌كى هه‌یه و زۆر به ئاسانى بۆى جێبه‌جێ ده‌كرێت به ئاسانى له كاتێكدا هاوڵاتیه‌كى ئاسایش سه‌ره‌ى گرتوه و كاره‌كانى به قورسى بۆ ته‌واو ده‌كرێت.
ده‌شڵێت: ئه‌مه جگه له‌وه‌ى نادادییه‌كى زۆرى دروستكردوه، به جۆرێك له جۆره‌كانیش ره‌نگه به‌رتیل وه‌ربگیرێت و شاراوه بێت و دیار نه‌بێت، بۆیه كه‌رتى حكومه‌ت له داروخاندایه و پێویسته ئاوڕى جدى لێبدرێته‌وه و ده‌ستوه‌ردانى حزبى له ناو فه‌رمانگه‌كان كه‌م بكرێته‌وه و نه‌هێڵرێت و بنه‌ماى دادپه‌روه‌رى و یه‌كسانى جێبه‌جێ بكرێت.
5. زيادبونى زیادەڕۆیی
چالاكوانێك ده‌ڵێت: یه‌كێك له هۆكاره‌كانى زیادبونى زیاده‌ڕه‌وى له‌سه‌ر زه‌ویی چ كشتوكاڵی و چ نیشته‌جێبون، ده‌ستوه‌ردانى حزبى و شه‌خسى ناو حزبه‌كانن، به‌رپرسانیش جه‌خت له‌وه ده‌كه‌نه‌وه مه‌رج نیه هه‌مو زیاده‌ڕه‌وییه‌ك به‌رپرسى فه‌رمانگه‌كه ئاگاداربێت.
ئه‌یاد محه‌مه‌د عه‌لى، چالاكوان له گه‌رمیان، ده‌ڵێت: لێدانى بیرى نایاسایى و سیاجكردنى زه‌وى به‌ناوى باخه‌وه زیاده‌ڕه‌وى كردنه سه‌ر موڵك و ماڵى ده‌وڵه‌ت ناشاردرێته‌وه و بێگومان بۆ ئه‌و بابه‌ته‌ش ده‌ستوه‌ردانى حزبى و شه‌خسیش هه‌بوه له ماوه‌كانى رابردو به ئێستاشه‌وه.
ده‌شڵێت: بۆنمونه له‌م گه‌رمیانه چه‌ندین زه‌وى هه‌یه له ته‌نیشتى یه‌كه‌وه‌یه و دانه‌یه‌كیان رێگه‌ى پێدراوه خانو بكات یان سیاج بكات، ئه‌وه‌ى كه له ته‌نیشتیه‌تى رێگه‌ى پێنه‌دراوه، جا ئیتر به هه‌ر جۆرێك له جۆره‌كان بێت له رێگه‌ى حزبه‌وه بێت یان له رێگه‌ى شه‌خسه‌وه بێت ئه‌و جیاكارییه كراوه.
هێماى بۆ ئه‌وه‌شكرد: له ساڵانى رابردودا لێدانى بیرى نایاسایی زۆر به‌ربڵاو بو و نزیكه‌ى 2 هه‌زار بیرى نایاسى هه‌یه و ره‌نگه رێژه‌كه‌ش زۆر له‌وه زیاتر بێت، ئه‌مه یه‌كێكه له نمونه‌كان و به‌رده‌وامیشى هه‌یه به‌تایبه‌ت له سه‌روبه‌ندى هه‌ڵبژاردنه‌كان ئه‌مه روده‌دات.
له به‌رامبه‌ردا، ئه‌كره‌م ساڵح، سه‌رۆكى شاره‌وانى قه‌زاى كه‌لار له‌سه‌ر پشكى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، وتى: زیاده‌ڕه‌وى شتێك نیه به‌رپرسى یه‌كه‌مى فه‌رمانگه‌كه ئاگادارى بێت، چونكه لیژنه‌ى زیاده‌ڕه‌وى هه‌یه له‌گه‌ڵ روپێوى به‌شه‌كه له‌گه‌ڵ پۆلیسى شاره‌وانى بۆ لابردنى زیاده‌ڕه‌وى، ئه‌گه‌ر لاى ئێمه چاوپۆشى بكرێت به ئه‌مرى حزب ئه‌ى لایه‌نه‌كانى دیكه؟
جه‌ختى له‌وه‌شكرده‌وه: وه‌ك هاوكارى هه‌بوه كه‌سێك خانویه‌كى هه‌یه و پێویستى به هه‌ندێك گۆڕانكارى هه‌بوه، به‌ڵام ئه‌وه رێگه‌پێدارو نه‌بوه له‌سه‌ر زه‌وییه‌كى ته‌خت هاوڵاتى زیاده‌ڕوى بكات و حزب ده‌ست وه‌ربدات، بۆیه به هیچ جۆرێك كارى نایاسایی ناكه‌م. لایخۆشیه‌وه، هونه‌ر عه‌لی، سه‌رۆكى گروپی رێسا بۆ هۆشیاریی یاسایی له گه‌رمیان، هێماى بۆ ئه‌وه‌كرد: ده‌ستوه‌ردانه‌كانى حزب له كاتى پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردندا زۆر ئاشكرا و رون ده‌بێت، به‌جۆرێك هه‌ندێك كار ده‌كات پێچه‌وانه‌ى یاسا و ده‌ستوره له‌به‌ر به‌رژه‌وه‌ندى كۆمه‌ڵێك كه‌س، بۆ نمونه رێگه‌دان به هه‌ڵكه‌ندنى بیرى نایاسایی وه‌ك بانگه‌شه له‌كاتى هه‌ڵبژاردن.
"ده‌ستوه‌ردانى حزبى هه‌یه له كاروباره‌كان قسه‌كه‌ش زۆر له‌سه‌ر بابه‌تى زیاده‌ڕه‌وییه، ئه‌وه‌ى كه په‌یوه‌ندى به ئێمه‌وه هه‌بێت به‌پێى یاسا و رێنماییه‌كان كارى خۆمان ده‌كه‌ین، به‌ڵام ئه‌و بیرانه‌ى كه به نایاسایی ده‌كرێت ئێمه بێ ئاگاین لێى و نازانین چ كات و به چ شێوه‌یه‌ك ده‌كرێت". حامد جومعه، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى ئاوى ژێرزه‌وى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، واى وت.
ده‌شڵێت: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا رۆژانه داواكارى و نوسراومان بۆ دێت له‌لایه‌ن حزبه‌وه كه كار بۆ هاوڵاتیان بكه‌ین پێیان ئه‌ڵێن كه ناكرێت به‌پێى یاسا و رێنماییه‌كان.
لەبەرامبەردا عه‌لى ده‌روێش، وته‌بێژى مه‌ڵبه‌ندى گه‌رمیانى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، ده‌ڵێت: ئێمه له‌گه‌ڵ هیچ زیاده‌ڕه‌وییه‌ك نه‌بوین و نین و نه‌شمانویستوه هه‌بێت، ئه‌م دیارده‌یه‌ش ته‌نها له سنورى گه‌رمیان نیه به‌ته‌نها، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئه‌وه‌ى له ساڵانى رابردو هه‌بوه به‌رپرسى ئیدارى كه قایمقامیه‌تى كه‌لار به‌تایبه‌ت به‌رپرسه‌كه‌ى له حزبێكى تر بوه.
هێماى بۆ ئه‌وه‌شكرد: بۆیه به‌شێوه‌یه‌كى گشتى ئه‌وه ره‌ت ده‌كه‌ینه‌وه وه‌ك باس ده‌كرێت یه‌كێتى هۆكاربوبێت بۆ زیادبونى زیاده‌ڕه‌وى به‌تایبه‌ت له سه‌روبه‌ندى هه‌ڵبژاردنه‌كان و بانگه‌شەى هه‌ڵبژاردندا.
به‌شى سێیه‌م: به‌رپرسیارێتى هاوڵاتى
1. 42%ـى هاوڵاتیان له‌كاتى بونى مامه‌ڵه له‌لای حكومه‌ت په‌نا بۆ حزب ده‌به‌ن
به‌پێی راپرسییه‌كى یه‌كه‌ى چاودێریی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان كه له رێگه‌ى ئۆنلاین له‌نێوان (89) كه‌سدا ئه‌نجامیداوه، پرسیاری ئه‌وه‌یان روبه‌ڕوكراوه‌ته‌وه كه ئایا قه‌ت هه‌بوه له‌كاتێكدا كارێكت بۆ جێبه‌جێ نه‌كراوه له ده‌زگایه‌كى حكومی، په‌نا بۆ حزب ببه‌یت؟ له‌وه‌ڵامدا 42.7%ـیان ده‌ڵێن به‌ڵێ و 57.3% ده‌ڵێن نه‌خێر.
له پرسیارێكى تردا ئه‌وه روبه‌ڕوى ئه‌و به‌شدارانه كراوه‌ته‌وه كه وتویانه په‌نایان بۆ حزب بردوه له‌كاتێكدا كارێكیان لای حكومه‌ت بوه و لێیان پرسیون: ئایا دواى ته‌داخولكردنى حزب كاره‌كه‌ت بۆ جێبه‌جێ كرا؟ له‌وه‌ڵامدا 40.4% وتویانه به‌ڵێ، 38.5% وتویانه نه‌خێر و 21.2% وتویانه تاڕاده‌یه‌ك.
هه‌ر به‌دواى ئه‌و پرسیاره، پرسیارێكى تریان روبه‌ڕوكراوه‌ته‌وه كه بۆچى په‌نایان بۆ حزب برد بۆ راییكردنى مامه‌ڵه‌كه‌یان له‌لای حكومه‌ت؟ له‌وه‌ڵامدا 4.8% ده‌ڵێن به‌هۆی بونى رۆتین، 42.9% وتویانه به‌هۆی دروستكردنى ئاسته‌نگ بۆم، 31% وتویانه بۆ ئه‌وه‌ى كاره‌كه‌م زوتر به‌ڕێبخرێت و 21.4% وتویانه به‌هۆكارى تر.
2. هاوڵاتى تا چه‌ند هۆكاره بۆ په‌لكێشكردنى حزب بۆ ناو كاروبارى حكومه‌ت؟
هاوڵاتیان به هۆكارى سه‌ره‌كى ده‌زانرێت بۆ ده‌ستوه‌ردانى حزب له كاروبارى حكومه‌ت، چالاكوانان ده‌ڵێن بۆ ساده‌ترین كار هاوڵاتى په‌نا ده‌باته به‌ر حزب، به‌پێویستیشى ده‌زانن هاوڵاتیان هۆشیاربكرێنه‌وه، به‌رپرسانى حكومه‌تیش جه‌خت له دروستى بابه‌ته‌كه ده‌كه‌نه‌وه.
ئەیاد محه‌مه‌د، چالاكوان له گه‌رمیان، باس له‌وه ده‌كات: تاك هۆكاره هه‌ندێكجار بۆ ده‌ستوه‌ردانه‌كانى حزب بۆ كاروبارى حكومه‌ت.
"له به‌شێك له ده‌ستوه‌ردانه‌كان هاوڵاتیان خۆیان به‌رپرسن و هه‌ر خۆیان هۆكارن حزب ده‌ست له كاروبارى ئیدارى فه‌رمانگه‌كان وه‌ربدات و خۆیان ده‌چنه لاى حزبه سیاسیه‌كان و داواى نایاساییان هه‌یه به ئه‌وان بۆیان جێبه‌جێ بكه‌ن". سه‌یوان مه‌حمود، چالاكوان له گه‌رمیان، وا ده‌ڵێت.
وتیشى: به‌ڵگه‌ش زۆره بۆ ئه‌م بابه‌ته چ له بابه‌تى دامه‌زراندن بێت یان له راییكردنى هه‌ندێك مامه‌ڵه‌ى ئیدارى بێت یان له بابه‌تى زیاده‌ڕۆیى بێت، كه كه‌سانى حزبى و ناحزبیش جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته ده‌كه‌نه‌وه.
ئه‌كره‌م ساڵح، سه‌رۆكى شاره‌وانى كه‌لار له‌سه‌ر پشكى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، له‌مباره‌یه‌وه وتى: ئه‌وه راسته هۆكارى په‌لكێشكردنى حزب بۆ ناو كاروبارى حكومه‌ت به‌شێكى زۆرى هاوڵاتیان خودى خۆیانن كه داواكارییه‌كى هه‌یه و له رێگه‌ى حزبه‌كانه‌وه به بێ جیاوازى كارى له‌سه‌ر ده‌كات و رۆژانه‌ش چه‌ندین داواكارى له‌و شێوه‌یه‌مان بۆ دێت.
ده‌شڵێت: ئه‌و كه‌سانه‌شى كه له رێگه‌ى حزبه‌كانه‌وه داواكارى ده‌كه‌ن ئیشه‌كه‌یان نایاساییه بۆیه ته‌كلیف ده‌كه‌ن، ئه‌گه‌رنا بێنه داموده‌زگاى ده‌وڵه‌ت ئیشه‌كه‌یان یاسایى بێت هه‌ر بۆیان ده‌كرێت.
به‌پێى وته‌ى سه‌رۆكى شاره‌وانى كه‌لار "ده‌یان جاریش به‌رپرسى حزب هاتوه و ئیشه‌كه‌ى بۆ نه‌كراوه و رۆشتوه".
به هه‌مان شێوه، عادل حسێن، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌رى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى یه‌كگرتوى ئیسلامى، باس له‌وه ده‌كات: به‌شێكى له ده‌ستوه‌ردانه‌كانى حزب بۆ ناو حكومه‌ت هاوڵاتیانن كه وایكردوه په‌لكێشى ده‌ستى حزب بكه‌ن بۆ ناو كاروبارى ئیدارى، به‌جۆرێكه ئه‌توانین بڵێن هاوڵاتى شۆفێرى كاره‌كه‌یه چ له پرۆسه‌ى هه‌ڵبژاردن چ له پێكهێنانى حكومه‌ت و دابه‌شكارى پۆسته‌كانیش.
وتیشى: رۆژانه به‌شێكى زۆرى هاوڵاتیان كه زانیان كاره‌كه‌یان له شوێنێك ده‌وستێت و وه‌كپێویست ناڕوات و كاره‌كه‌ى نایاسایی بێت، ئه‌وه پێش ئه‌وه‌ى بڕوات بۆلاى یه‌كه ئیدارییه‌كان و كاره‌كه‌ى بۆ بكات به‌پێى یاسا و رێنماییه‌كان، په‌نا بۆ حزب ده‌بات و له رێگه‌ى فشارى حزبیه‌وه ئیشه‌كه‌ى ده‌كات، ئه‌مه‌ش ده‌رگایه‌كى هه‌ڵه‌یه و هاوڵاتیانیش ناچارن ئه‌وه بكه‌ن، چونكه واقعیه‌تى كاره‌كه وا ده‌خوازێت.
به پێى وته‌ى به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى رۆشنبیرى و هونه‌رى گه‌رمیان، ئه‌گه‌ر هاوڵاتیان له وڵاتێكى گونجاو و شه‌فاف بێت و ئیشه‌كانى به‌شێوه‌یه‌كى ئیدارى بڕوات و حزب ده‌ست نه‌خاته ناو كاروبارى حكومه‌ت، هاوڵاتى ناڕوات بۆ په‌نجه‌ره و ئه‌زانێت دواجار له رێگه‌ى حزبه‌وه كاره‌كانى حكومه‌تیش جێبه‌جێ ده‌كرێت.
"به‌شێكى زۆرى ده‌ستوه‌ردانه‌كان خه‌ڵك هۆكاره كه شه‌خسى ناو حزبێك یان حزبێك ده‌ست وه‌ربدات له ئیش و كارى فه‌رمانگه‌كان، خه‌ڵك له برى ئه‌وه‌ى په‌نا بباته به‌ر فه‌رمانگه‌كان بۆ راپه‌ڕاندنى ئیشوكاره‌كان، په‌نا ده‌باته به‌ر شه‌خسى حزبه‌كان یان داموده‌زگایه‌كى حزبى بۆ ئه‌وه‌ى ئیشه‌كه‌ى بۆ بكرێت". ژیلوان عادل، به‌ڕێوبه‌رى به‌ڕێوبه‌رایه‌تى گشتى چاودێرى و گه‌شه‌پێدانى كۆمه‌ڵایه‌تى گه‌رمیان له‌سه‌ر پشكى بزوتنه‌وه‌ى گۆڕان، وا ده‌ڵێت.
جه‌ختى له‌وه‌شكرده‌وه: ئبَمه چه‌ندین نمونه‌مان لایه هاوڵاتى هه‌بوه ئیشێكى هه‌بوه په‌ناى بردوه‌ته به‌ر 3 كه‌سى جیاواز له 3 حزبى جیاواز به‌س بۆ ئه‌وه‌ى ئیشه‌كه‌ى بۆ بكرێت، له كاتێكدا ئیشه‌كه‌شى یاسایی بوه و ئه‌و ته‌كلیفه‌ى نه‌كردایه هه‌ر بۆى ده‌كرا.
به هه‌مانشێوه، بورهان مزه‌فه‌ر، لێپرسراوى مه‌ڵبه‌ندى گه‌رمیان یه‌كگرتوى ئیسلامى، هێماى بۆ ئه‌وه‌كرد: ئه‌توانین بڵێن نیوه‌ى هۆكاره‌كانى ده‌ستوه‌ردانه‌كانى حزب بۆ ناو كاروبارى حكومه‌ت په‌یوه‌ندى به خه‌ڵكه‌وه هه‌یه ، ئه‌وه‌كه‌ى تریشی حزبه‌كان خۆیانن.
هاوکات عه‌لى ده‌روێش، وته‌بێژى مه‌ڵبه‌ندى گه‌رمیانى یه‌كێتى نیشتیمانى كوردستان، دەڵێت: زۆرجار ئه‌و دیارده‌یه هه‌یه خه‌ڵك ته‌كلیف ئه‌كات بۆ بابه‌تێك و حزب په‌لكێشى ناو كاروبارى حكومه‌ت ئه‌كات كه ئه‌مه له زۆربه‌ى حزبه‌كانیش هه‌یه به‌تایبه‌ت له‌لاى ئێمه و نوێنه‌ره‌كانمان له ناو حكومه‌ت، زۆر خه‌ڵك هاتوه و داواى كردوه، به‌ڵام ئێمه خۆمان لاداوه له‌و ده‌ستوه‌ردانه و نه‌مان كردوه.
وتیشى: زۆربه‌ى ئه‌و داواكارییانه‌شى خه‌ڵك هه‌یبوه و هاتوه‌ته لاى حزبه‌كان شتى نایاسایى بون و ئێمه‌ش له‌گه‌ڵ بابه‌تى نایاسایی نین، چونكه شتێكه له ده‌ره‌وه‌ى یاسا و رێنماییه‌كان و له چوارچێوه‌ى رێنماییه‌كان خۆى نابینێته‌وه بۆیه په‌نا ئه‌به‌نه به‌ر حزبه‌كان، ئێمه‌ش له‌گه‌ڵ ئه‌وه نین، بۆیه به‌شێوه‌یه‌كى گشتى خه‌ڵك بۆ خۆى هۆكاره بۆ ده‌ست وه‌ردانى حزبى به‌تایبه‌ت له كاتى هه‌ڵبژاردنه‌كانا فشاریش ئه‌كرێت.
3. چاودێرێكى سیاسی: ده‌بێت هاوڵاتیان رێگری بكه‌ن له ده‌ستوه‌ردانى حزب له حكومه‌ت
چاودێرێكى سیاسى پێیوایه ده‌ستوه‌ردانى حزب له كاروباری حكومه‌ت نائاساییه و به‌ڵكو ده‌بێت ده‌ستى حزب له‌ناو حكومه‌تدا ببڕدرێت، بۆ ئه‌مه‌ش ده‌بێت هاوڵاتیان رۆڵیان هه‌بێت.
د.ئیسماعیل نامیق، مامۆستاى زانكۆ و چاودێرى سیاسى، ده‌ڵێت: پێویسته ده‌ستى حزب له ناو حكومه‌ت ببڕدرێت به جۆرێك پێویسته ئه‌و حزبانه‌ى كه ده‌سه‌ڵاتیان هه‌یه و حكومه‌ت پێكده‌هێنن قه‌ناعه‌ت به‌وه بێنن ئه‌وه‌ى تائێستا كردویانه حوكمڕانى نییه و ئه‌و ده‌ستوه‌ردانانه‌ى كه كردویانه له كۆى جومگه و پنته‌كانى دامه‌زراوه‌كان بوه به زیان بۆ هاوڵاتیان و خۆشیان.
وتیشى: پێویسته حزبه‌كان قه‌ناعه‌ت به‌وه‌بێنن پێویسته دابه‌شكارییه‌كان ته‌نها له ئاستى سه‌ره‌وه بێت وه‌ك سه‌رۆكى حكومه‌ت و وه‌زاره‌ته‌كان و په‌رله‌مان نه‌ك جومگه و فه‌رمانگه‌كان، له ئاستى خواره‌وه‌ش له‌سه‌ر توانا و لێهاتوى و خزمه‌ت و دڵۆزى یه‌كلابكرێته‌وه.
ئەیاد محه‌مه‌د، چالاكوان له گه‌رمیان، باس له‌وه ده‌كات: تاك هۆكاره هه‌ندێكجار بۆ ده‌ستوه‌ردانه‌كانى حزب بۆ كاروبارى حكومه‌ت، بۆیه پێویسته تاك هۆشیاربكرێته‌وه له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته له برى په‌نابردنه به‌ر حزب بۆ راییكردنى كاروباره‌كان پشت به یاسا و رێنماییه‌كان ببه‌ستێت و داواى هه‌قى خۆى بكات.
هێماى بۆئه‌وه‌شكرد: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا له كاروبارى رۆژانه پێویسته هاوڵاتیان ئه‌و پێشلكارییانه قبوڵ نه‌كه‌ن كه به‌رامبه‌ریان ده‌كرێت به‌هۆى ده‌ستوه‌ردانى حزبى بۆ كاری كه‌سێكى دیكه.
لایخۆشیه‌وه، د. ئیسماعیل نامیق، جه‌ختى له پێویستی هه‌ڵوه‌سته‌كردنى حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌كان له‌مباره‌یه‌وه كرده‌وه "پێویسته حزبه ئۆپۆزسیۆنه‌كان به وردیى چاودێرى حزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كان بكه‌ن و كه له فه‌رمانگه‌یه‌ك كارێكى ناڕه‌وا ده‌كرێت و ده‌بینرێت و باش به‌ڕێوه ناچێت، ده‌بێت زۆر به چڕى و وردى و توند له‌سه‌ر ئه‌و دیارده نه‌شیاوانه بێنه ده‌نگ و رێگرى بكه‌ن و نه‌هێڵن ته‌شه‌نه بسێنێت و چاودێرێكى ورد و دڵسۆزبن".
به‌پێى وته‌ى ئه‌و چاودێره‌ى سیاسى هاوڵاتیانیش یه‌كێكن له‌و رێكارانه‌ى كه پێویسته رۆڵبگێڕن، به جۆرێك كه هاوڵاتى ئه‌بینێت نادادییه‌ك ئه‌كرێت له فه‌رمانگه‌یه‌كدا ده‌ست هه‌ڵبڕێت و رێگه نه‌دات به‌سه‌ریا تێپه‌ڕێت، چونكه هاوڵاتیه‌ك كه له فه‌رمانگه‌یه‌ك وه‌ستاوه و سه‌ره‌ى گرتوه و كه‌سێك دێت به پشتیوانى حزب باز ده‌دات به‌سه‌ر ئه‌و هه‌مو كه‌سه‌دا، پێویسته بێته ده‌نگ و ئه‌گه‌ر خۆى چاودێرى مافى خۆى نه‌كات كه‌س ناتوانێت بۆى وه‌ربگرێته‌وه.
به‌شى چواره‌م: ده‌ره‌نجام و راسپارده‌كان
یه‌كه‌م: ده‌ره‌نجام
1. به‌پێی هه‌مو پێدراوه‌كان ده‌ستوه‌ردانى حزب له كاروباری حكومییدا له گه‌رمیان دیارده‌یه‌كى به‌رچاو و زه‌قه، له‌لایه‌كی تریشه‌وه هه‌ستیاره، هه‌ربه‌وهۆیه‌وه هه‌ندێك له به‌ڕێوبه‌ره حكومییه‌كان ئاماده نه‌بون له‌مباره‌یه‌وه قسه بۆ یه‌كه‌كه‌مان بكه‌ن. راڤه‌ى ئه‌م ده‌ستوه‌ردانه له‌لای هاوڵاتیان و چالاكوانان جیاوازه له‌وه‌ى به‌رپرسانى حكومه‌ت و حزب، به‌شێوه‌یه‌ك هاوڵاتیان به ده‌ستوه‌ردانی ته‌واوى ده‌زانن، به‌ڵام به‌رپرسان به ته‌كلیف و به‌دواداچون و به‌ده‌مه‌وه‌هاتنى خه‌ڵكى ده‌زانن.
2. ئاستى ده‌ستوه‌ردانى حزب له‌ناو قه‌زاكاندا زیاتره وه‌ك له ناحیه‌كان، ئه‌مه‌ش به‌وهۆیه‌ى ناحیه‌كان هه‌م ژماره‌ى دانیشتوانیان كه‌مه و هه‌میش كه‌متر له روى ئیدارییه‌وه هاوڵاتیان كێشه و ئاسته‌نگییان هه‌یه.
3. به‌پێی پێدراوه‌كان هه‌مو حزبه‌كان و به قه‌باره‌ى خۆیان، ده‌ستوه‌ردان له كاروباری حكومییدا ده‌كه‌ن له سنوره‌كه‌دا، به‌ڵام رێژه‌كه به‌گوێره‌ى قه‌باره و رۆڵی حزبه‌كان له حكومه‌تدا جیاوازه، ئه‌وانه‌ى پێیان ده‌وترێت حزبه گه‌وره‌كان، راده‌ى ده‌ستوه‌ردانیان زیاتره.
4. به‌ڕێوه‌به‌رانى حكومی باس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه حزب وه‌كو دامه‌زراوه كه‌متر ده‌ست له كاروباره‌كانیان وه‌رده‌ده‌ن، به‌ڵكو ئه‌وه‌ى زیاتر ده‌ستوه‌رده‌دات به‌رپرسانى حزبین.
5. ته‌نانه‌ت به‌رپرسانى حزب و حكومی ئه‌وانه‌ى ده‌ره‌وه‌ى یه‌كێتى، گله‌یی له ده‌ستوه‌ردانى حزبی باڵاده‌ست "یه‌كێتى" ده‌كه‌ن له كاروبارى به‌رپرسه‌كانیان له حكومه‌ت و پێیانوایه زۆرجار جیاكارى و دژایه‌تیان به‌رامبه‌ر ده‌كرێت.
6. به‌ڕای چالاكوانان و پسپۆڕان، ده‌ستوه‌ردانى حزبی له كاروباری حكومی، سه‌رده‌كێشێت بۆ زۆر كێشه، له‌وانه: لاوازكردنى حكومه‌ت، فراوانكردنى نادادیی، بڵاوكردنه‌وه‌ى گه‌نده‌ڵی و ...هتد.
7. به‌رپرسانى حزبی و حكومی باس له‌وه‌ده‌كه‌ن كه زۆرجار هاوڵاتیان خۆیان هۆكارن بۆ بونى حاڵه‌ته‌كانى ده‌ستوه‌ردانى حزبی، به‌وپێیه‌ى كاتێك كارێكیان هه‌یه له‌لای حكومه‌ت و نایاساییه، په‌نا بۆ حزب ده‌به‌ن و ده‌یانه‌وێت به فشاری ئه‌وان بۆیان جێبه‌جێ بكرێت. به‌پێی راپرسیه‌كى یه‌كه‌ى چاودێری حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیانیش كه بۆ ئه‌م راپۆرته ئاماده‌كراوه، 42.7% ده‌ڵێن په‌نایان بۆ حزب بردوه به‌مه‌به‌ستى جێبه‌جێكردنى كارێك له‌لای حكومه‌ت.
دوه‌م: راسپارده‌كان
1. ده‌ستوه‌ردانى حزبی دیارده‌یه‌كى زه‌ق و ئاشكرایه، هۆكارى سه‌ره‌كیش ئه‌وه‌یه كه حزبه‌كان به‌ڕێوبه‌رى داموده‌زگا حكومییه‌كان و بگره به‌رپرسانى زۆرێك له به‌ش و هۆبه‌ی به‌ڕێوبه‌رایه‌تى و فه‌رمانگه‌كان داده‌نێن. هه‌مو ئه‌مانه‌ش له سه‌روه‌ختێكدا ده‌گوزه‌رێن، كه هیچ رێكارێكى یاسایی و كارگێڕیی رون كه سنورى ده‌ستوه‌ردان و رۆڵی حزب له‌سه‌ر ئاستى حكومه‌ت و به‌تایبه‌تى حكومه‌تى خۆجێیی دیاریی بكات، بونى نییه.
بۆیه هانى پارله‌مانى كوردستان ده‌ده‌ین كه یاسای تایبه‌تمه‌ند بۆ ئه‌م پرسه ده‌ربكات و حكومه‌تى هه‌رێمیش رێنمایی پێویست ده‌ربكات بۆ سه‌ربه‌خۆكردنى زیاتری حكومه‌ت و دورخستنه‌وه‌ى له ده‌ستوه‌ردانى حكومی.
2. به‌وهۆیه‌ى هه‌مو پۆستێكى حكومى له ئاستی مه‌ركه‌ز و ناوچه‌دا به‌شبه‌شێنه‌ى حزبییه، بۆیه هه‌مو به‌ڕێوبه‌رێك كه له فه‌رمانگه‌یه‌ك داده‌نرێت، راسته‌وخۆ كادیری حزب یان هه‌وادار و لایه‌نگری حزبێكه، ئه‌مه‌ش واده‌كات نه‌توانێت له بڕیاری حزب و به‌رپرسه‌كانى ده‌ربچێت و به‌ناچارى داواكانیان ئه‌گه‌رچی یاساییش نه‌بن، جێبه‌جێ بكات.
بۆیه پێویست ده‌كات پارله‌مان و حكومه‌تی هه‌رێم، یاسا و رێكارى نوێ بۆ پڕكردنه‌وه‌ى پۆسته حكومییه خۆجێییه‌كان ده‌ستنیشان بكه‌ن و به‌دوریانبخه‌نه‌وه له ده‌ستوه‌ردانى حزبی و حزب و ئه‌ندامێتى و به‌شبه‌شێنه‌ى حزبی نه‌كرێت به‌پێوه‌ر له دیارییكردنى به‌ڕێوبه‌ره‌كاندا.
3. به‌پێی ئه‌و راپرسیه‌ى ئه‌نجاممانداوه، هه‌روه‌ها به‌پێی قسه‌ى به‌رپرسانى حزب و حكومه‌تیش، هاوڵاتیان خۆیان زۆرجار هۆكارن بۆ بونى ده‌ستوه‌ردانى حزبی، ئه‌ویش كاتێك په‌نا بۆ حزب ده‌به‌ن بۆ جێبه‌جێكردنى مامه‌ڵه‌یه‌كیان له‌لای حكومه‌ت.
له‌مڕوه‌وه پێویسته هاوڵاتیان هه‌م خۆیان هۆشیار بن و دوربكه‌ونه‌وه له‌م حاڵه‌ته، هه‌م له‌سه‌ر دامه‌زراوه‌كانى كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نیش پێویسته هه‌ڵمه‌تى هۆشیاری له‌مباره‌یه‌وه ئه‌نجام بده‌ن.
هاوكات پێویستیشه رێكاری مامه‌ڵه له داموده‌زگا حكومییه‌كان ده‌ربكرێت له‌و قاوغه رۆتینه‌ى كه تیایه‌تى و خێراتر و شه‌فاف بكرێت، بۆ ئه‌وه‌ى هاوڵاتیان ناچار نه‌بن بۆ ورد و درشتى هه‌ر مامه‌ڵه‌یه‌ك، په‌نا بۆ حزب و واسته ببه‌ن.
4. كێشه‌یه‌كى گه‌وره‌ى حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان ئه‌وه‌یه كه حزبه به‌شداره‌كانى كه به‌حساب ده‌بێت هاوپه‌یمان بن، له راستیدا هاوپه‌یمانانه مامه‌ڵه ناكه‌ن و هه‌ر یه‌كه‌یان له ئاوازێك ده‌خوێنن و هیچ كات كۆبونه‌وه‌ى هه‌مه لایه‌نه له‌نێوان خۆیان ناكه‌ن بۆ چاره‌سه‌رى كێشه‌كانیان له حكومه‌تدا.
بۆیه هانى ئه‌و چوار حزبه ده‌ده‌ین كه حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیانیان به‌ده‌سته‌وه‌یه (یه‌كێتى، گۆڕان، یه‌كگرتو و كۆمه‌ڵ)، ئه‌نجومه‌نێك پێكبێنن تایبه‌ت به پرسی حكومه‌تى خۆجێی گه‌رمیان و به شێوه‌یه‌كى به‌رده‌وام كۆبونه‌وه بكه‌ن، بۆ ئه‌وه‌ى هه‌ر ئاسته‌نگ و كێشه‌یه‌ك دێته رێیان به زویی چاره‌سه‌رى بكه‌ن و پلان و به‌رنامه‌ش دانه‌ن بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ى ده‌ستوه‌ردانه‌كانیان له كارى حكومى و پاراستنى سه‌ربه‌خۆیی حكومه‌ت.
5. زۆر گرنگه حكومه‌ت هێڵی گه‌رمی په‌یوه‌ندی، سه‌كۆی ئۆنلاین بۆ تۆماركردنى سكاڵا، دانانى سندوقی سكاڵا كارا بكات بۆ ئه‌وه‌ى ئه‌و كه‌سانه‌ى به‌هۆكارى جیاواز ئاسته‌نگییان دێته رێ، سكاڵا تۆمار بكه‌ن، بۆ ئه‌وه‌ى راده‌ى ته‌كلیفی هاوڵاتى و به‌رپرسانى حزبیش كه‌م ببنه‌وه.
هاوكات گرنگه لایه‌نه په‌یوه‌ندیداره‌كانى وه‌كو داواكارى گشتى، له‌سه‌ر ئه‌م پرسه له خه‌ت بن و رێگه به ده‌ستوه‌ردانى حكومی نه‌ده‌ن.
6. حكومه‌تى خۆجێی زۆرجار له پرسی ده‌ستوه‌ردانى حزبی دوفاقانه كارده‌كات، به‌وه‌ى بۆ لایه‌نێك به ره‌واى ده‌زانێت و بۆ لایه‌نێكى دیكه به ناڕه‌وا. بۆیه پێویسته له‌مڕوه‌وه مامه‌ڵه‌ى حكومه‌ت و به‌تایبه‌تى باڵاترین ده‌سه‌ڵاتى ئیدارى ناوچه‌كه كه ئیداره‌ى گه‌رمیانه، هاوسه‌نگ و یه‌كسان بێت و جیاكاریی نه‌كات.
- دوایین بابەتەکان
-
هەواڵدۆسیەی فرۆشتنی زەوی لەلایەن شارەوانی کفرییەوە بە قەدەغەکراویی ماوەتەوە
-
-
راپۆرتچەقۆ، مەترسییەک لەسەر گەردنی گەنجانی گەرمیان
-
-
هەواڵداواکاری گشتی گەرمیان سکاڵا لەسەر کارگەیەک دەجوڵێنێت
-
-
بەرنامەمەترسیی و لێکەوتەکانی پاشماوەی پاتری بۆسەر ژینگە
-
-
بەرنامەشانۆ چۆن ده‌توانێت خزمه‌ت به بوارى رۆشنبیریی له گه‌رمیان بكات؟
-
زۆرترین بینراوەکان
